2013 Water, het gezicht van een historische stad

Print Friendly, PDF & Email
Op 10 oktober was de Waterconferentie van die Goude, met als thema: ‘Water, het gezicht van een historische stad. Verbeelding, trots en uitdaging met een beetje make-up’. De conferentie werd geopend door Gerard van Ham, voorzitter van de Historische Vereniging die Goude. Daarna was het woord aan ds. G.H. Abma, emeritus predikant van Wijkgemeente Sint Janskerk. “Water, dat is ons geluk en soms ook ongeluk. Aan water hebben we het ontstaan van onze stad te danken. Het is een van de oerelementen in de Bijbel, denk aan de vieren rivieren in het scheppingsverhaal, de zondvloed, Mozes is zijn biezen mandje op de Nijl… Het motto van het Watergilde is: ‘Als het water weer gaat stromen, krijgt Gouda zijn ziel terug’. In de Bijbel staat de ziel voor het leven. Er mag wel wat meer leven in de brouwerij die Gouda is! Water is niet in alle opzichten ons visitekaartje; dat kunnen we er wel van maken.”
Vervolgens vertelde HenkJan Spronkholt (docent klassieke talen aan het Coornhert Gymnasium, Goudologiedocent en ondernemer) over de Goudse waterfronten. Dat deed hij aan de hand van de stadsmaquette die in Museum Gouda staat. De maquette geeft in een schaal van 1:300 een beeld van de stad in 1562. “Bij het maken van de maquette zijn we begonnen met een waterkaart, want dan weet je hoe een stad is opgebouwd. Opvallend is hoe fijnmazig de waterstructuur is. Dat moet ook wel, want water was belangrijk voor transport en economie. Overigens niet alleen daarvoor, want uit onderzoek bleek dat de Fluwelensingel vooral gebruikt werd voor vertier. Een van de verrassingen bij het doen van onderzoek voor de maquette was een veeg blauw die we niet konden plaatsen. Op een kaart die rond 1540 gemaakt moet zijn, staat een Buizenkolk getekend. Gouda had dus ten zuiden van de Dijkspoort een apart haventje voor de Haringvloot! Een mooi beeld van het waterfront van de stad geeft het schilderij van Christoffer Pierson dat in Museum Gouda hangt. Het zou mooi zijn als er meer aandacht voor het schilderij kan komen, bijvoorbeeld in de vorm van een renovatie!”
HenkJan Sprolholt schreef een artikel in de Tidinge over de ontdekkingen die gedaan zijn bij de voorbereidingen op de maquette, zoals de buizenkolk.
In juni 2013 kwam in Dordrecht een Historische Atlas uit. Gemeentearchivaris Teun de Bruijn toonde tijdens de Waterconferentie de Dordtse waterfronten. “Dordrecht is een stad in en aan het water, waar we een haat-liefdeverhouding mee hebben. Onze positie aan handelsstromen zorgde ervoor dat we uitgroeiden tot een belangrijke stad in Holland. Tegelijkertijd zorgde dat voor conflicten met andere steden (waaronder Gouda), bijvoorbeeld op het gebied van het stapelrecht (dat recht hield in dat goederen die langs een stad werden vervoerd, eerst in de stad moesten worden opgeslagen en daar te koop worden aangeboden). Het water was en is niet alleen een bron van angst, maar ook van welvaart. Ook nu nog halen we een deel van onze inkomsten uit het water. En niet alleen dat, het zorgt ook voor woonplezier. Want wie wil er tegenwoordig geen huis aan het water?”

Tijdens de conferentie kreeg Tweede Kamerlid Mohammed Mohandis deel 3 van ‘Stad van de Gouwenaars’ overhandigd. ‘Stad van de Gouwenaars’ wordt uitgegeven door de Historische Vereniging die Goude. In 2012 kwam het eerste deel uit over de binnenstad en Stolwijkersluis. In april 2013 verscheen deel 2, over Nieuwe Park, de Korte Akkeren, de Kadenbuurt en Kort Haarlem. Deel 3 gaat over Ouwe Gouwe, Achterwillens, Goudse Hout, de nieuwe wijk Westergouwe en Oosterwei, waar Mohammed Mohandis zijn wortels heeft liggen.

Mohandis

“Wat weet je nou eigenlijk van je stad? Wijken gaan pas leven als je je ervoor gaat interesseren, als je bijvoorbeeld eens omhoogkijkt naar gevels. Ik draag Gouda altijd bij me; in iedere speech komt de stad wel een keer voor; dat krijg ik er niet uit!” Mohammed Mohandis vertelde onder andere over het beeld De Ontheemden, dat hem raakt.

Ontheemden
De Ontheemden, gemaakt door Albert Stewart.
Foto: Nico J. Boerboom

De delen van ‘Stad van de Gouwenaars’ zijn te koop in de Goudse boekhandels en via info@diegoude.nl.

Ineke Verkaaik, voorzitter van het Historisch Platform van Gouda, gaf een ‘spoedcursus Goudologie’. “Om de stad te kunnen besturen, is basiskennis nodig over de stad. Gouwenaars zouden hun eigen identiteit moeten mengen met die van de stad.” Ineke vertelde dat er een soort vervolgcursus van Goudologie in de maak is die water als onderwerp heeft. Met als doel de expertise op watergebied te kunnen uitbreiden en verspreiden. Kortom: zodat “Gouda goed op de waterkaart wordt gezet”.
De leden van het Watergilde en een aantal deelnemers aan de conferentie verzorden de happening ‘Tol of Tolerantie’. Het is het jaar 1260. Op de plek waar Gouwe en IJssel samenvloeien komen schepen af en aan. Dirk van der Goude wilde zo snel mogelijk de tolrechten van Moordrecht naar Gouda te krijgen. Tijdens het toneelstuk gaf hij aan: “Mannen, jullie houden de omgeving in de gaten. We kunnen niet “TOL”-ereren dat er schepen via sluiproutes de tolrechten van de Graaf en van Gouda proberen te omzeilen. Nee er mag niet eens gezeild worden!” Het gaat een tijd lang goed. Niemand haalt het maar in zijn hoofd om alternatieve vaarwegen te ontwerpen. Dirk van der Goude krijgt zijn zin als na 100 jaar de tolrechten naar Gouda worden verplaatst. In de gehele periode van de gedwongen doorvaart was het doel van het Goudse stadsbestuur om op hardnekkige en hardhandige wijze geen enkel schip in Zuid-Holland te tolereren, maar ieder schip door het hartje van Gouda te laten varen. Men bleef gemiddeld twee dagen in de stad hangen. Gouda werd er toen rijk van. Nu, in de 22e eeuw, wil Gouda iets terug doen naar de Zuid-Hollandse samenleving door ruimhartig de recreatiescheepvaart toe te staan buiten de stad. Nog sterker: Gouda stimuleert de vaart elders door de Goudse Havensluis potdicht te houden, de Donkere sluis en het Amsterdams verlaat niet meer echt te laten functioneren. Met een bijna even grote hardnekkigheid en hardvochtigheid maakt men de vaarweg door het hartje van deze mooie waterrijke stad onmogelijk.Kees Brugman is strategisch beleidsadviseur van de gemeente Kampen. Hij vertelde over de kogge die Kampen als enige stad in Nederland heeft gereconstrueerd. De Kamper Kogge is een reconstructie van een wrak uit 1336 dat gevonden is in de Flevopolder ter hoogte van Nijkerk. Naast informatie uit dit wrak is ook archiefonderzoek gedaan om zo veel mogelijk oorspronkelijke informatie in de reconstructie te kunnen verwerken. Hierdoor is het gelukt de kogge op authentieke wijze te bouwen. Het schip heeft zijn ligplaats aan de Koggewerf in Kampen, in de Buitenhaven, aan de oever van de IJssel. Meer informatie staat op http://www.kamper-kogge.nl.

Gerwin Gabry is juridisch adviseur ruimtelijke ordening en grondbeleid bij KuiperCompagnons, een bureau dat actief is op het gebied van ruimtelijke ordening, stedenbouw, architectuur en landschap. Hij gaf een presentatie van de toekomst van het waternetwerk in het ‘Groen-Blauwe Hart’. Een mooi voorbeeld uit het buitenland is het Poolse Póznan. Door de geschiedenis heen heeft de Warta voor overstromingen gezorgd in Póznan. De stedelijke vernieuwing vond daarom op veilige afstand van de rivier plaats. De verloren relatie tussen stad en rivier werd als een gemis ervaren en daarom is er een strategie ontwikkeld om deze twee in 2030 dichter bij elkaar gebracht te hebben.