De geschiedenis van Gouda in jaartallen

Print Friendly, PDF & Email

Door de doornen tot de sterren

INLEIDING

Met dit verhaal heb ik geprobeerd de geschiedenis van de stad Gouda in jaartallen weer te geven, niet meer dan dat. Als je meer over een feit wil weten dan zul je een of meer bronnen moeten raadplegen. Deze bronnen staan aan het eind vermeld.
De basis van dit verhaal is het boekje “Kroniek van Gouda” samengesteld door G. Kooijman en in (het najaar) 1984 uitgegeven door de Oudheidkundige Kring “Die Goude”.
Dit boekje bevat zo’n 1250 jaar Goudse geschiedenis in jaartallen. Daar waar ik het nodig vond, heb ik het met informatie aangevuld ook met foto’s, prenten, tekeningen en in Gouda bekende personen.

Samensteller Ernst Stolle (Goudoloog).   Ontvangen van Ernst dd. 20-10-2019

Als u in onderstaande inhoudsopgave op een bepaalde eeuw klikt dan springt u automatisch naar de informatie over die betreffende eeuw.

Inhoud

1000 – 1100 (11eeeuw)
1100 – 1200 (12e eeuw)
1200 – 1300 (13e eeuw)
1300 – 1400 (14e eeuw)
1400 – 1500 (15e eeuw)
1500 – 1600 (16e eeuw)
1600 – 1700 (17e of Gouden eeuw)
1700 – 1800 (18e eeuw)
1800 – 1900 (19e eeuw)
1900 – 2000 (20ste eeuw)
2000 – 2100 (21ste eeuw)
Bronnen

Van de bewoningsgeschiedenis van vóór 1000 is weinig bekend. Er zijn enkele bodemvondsten, die wijzen op bewoning in de Romeinse tijd.

1000 – 1100 (11e eeuw)
De naam Gouda moet volgens etymologen met grote waarschijnlijkheid worden geïnterpreteerd als gold-a of gold-ach, d.w.z. goudkleurige waterloop. Deze kleur- omschrijving doet denken aan de geelbruine kleur van helder veenwater. Het achtervoegsel a betekent water, het komt nog voor in de Drentse A en de Brabantse Aa.

In het algemeen wordt aangenomen dat in de loop van de 11e en 12e eeuw een begin gemaakt werd met de systematische ontginning van het veengebied rond Gouda. Door het graven van sloten werd het veen ontwaterd, zodat het bewoonbaar werd en er landbouw kon plaatsvinden.

De bewoning bevond zich tot dan toe langs de oevers van de Hollandse IJssel en kon zich nu uitbreiden in het pas ontgonnen land.

Oeverwallen omstreeks 1100

1018 Versterkingen ten noorden van Gouda (Swadenburg, Middelburg en Randenburg) t.g.v. strijd tussen Holland en Utrecht.
1050 Ontginning van het Land van Stein, zoals de Willens en Ouwe Gouwe (voornamelijk akkerbouw).

Terug naar de inhoudsopgave

1100 – 1200 (12e eeuw)
Algemeen
Geestelijke ridderordes werden opgericht ter bescherming van de kruisvaarders (Tempeliers en Maltezer Ridders).

Het was ook het tijdperk van de Vroeggotiek in de kerkbouw.

Gouda
Vermoedelijk is in 1139 een nieuwe monding voor het veenriviertje Gouwe gemaakt. In de loop van deze eeuw werd de monding uitgebreid tot een haven.

Bij archeologisch onderzoek, ingesteld op een voormalig kloosterterrein (“Collatiebroeders”) aan de Patersteeg (ten oosten van de St-Janskerk), werd aangetoond dat Gouda op deze plaats in elk geval al in de 12e/13e eeuw bewoond was.

Tussen de Gouwe en het Ambacht ’t Weegje als ook de Ambachten Broek en Broekhuizen lag het Ambacht Thuul of Thuil, nu Moordrechtse Tiendeweg geheten.

1139 Start ontginning langs de Gouwe.
1143 In een oorkonde van 1143 bekrachtigde Herbert, bisschop van Utrecht, een schenking van grond door graaf Dirk VI en gravin Sophia, nl. een zesde deel van hun allodium (eigendom) In loco, qui dicitur Golda, d.i. in de stad die Gouda wordt   genoemd.
1149 Bisschop Andreas van Utrecht schonk het Kapittel van Oude Munster te Utrecht alle tienden, met de cijns en het recht  van een nieuwe ontginning aan de Gouwe. Uit dit jaar dateert de oudste overlevering van de naam Gouwe: iuxta Goldam, dat is langs de    Gouwe.
1150 T.g.v. de sterke bevolkingsaanwas verdween betaling in natura en werden munten ingevoerd als betaalmiddel.
1163 Monding van de Oude Rijn bij Katwijk verzandt t.g.v. zware stormvloeden (1163 en 1172).
1178 Bisschop Godfried werd tot de erkenning gedwongen, dat hij zich “terram quandum iuxta Goldam”, dat is “zeker land langs de Gouwe”, ten onrechte heeft toegeëigend.
1179 Paus Alexander bevestigde het kapittel van Oude Munster in al zijn bezittingen, waaronder ook het bewuste land langs de Gouwe.

Terug naar de inhoudsopgave

1200 – 1300 (13e eeuw)

Algemeen:

  • Marco Polo bracht de wereld van het (Verre) Oosten  in contact met het Westen.
  • 1215 “Magna Carta” in Engeland.
  • Graaf van Holland (1256 – 1296): Floris V (1254 – 1296)
  • Veel plaatsen kregen in deze eeuw  stadsrechten (zoals ommuring en een eigen rechtstelsel).
  • Begin van de Inquisitie, t.g.v. de vervolging van de Katharen.

Gouda

1222 Kort na 1222 werd de Gouwe d.m.v. een wetering naar het noorden doorgetrokken tot aan de Oude Rijn.
1225 Aanleg van het Gouwekanaal (= verbinding tussen de Gouwe en de Oude Rijn. Later is   deze verbinding verlengt met Aarkanaal (trekvaart).
1243 In 1243 was er voor het eerst sprake van een Heer van der Goude. Zij werden n.l. in dit jaar voor het eerst vermeld als getuige bij een handelstransactie tussen graaf Willem II (1234 – 1256, vader van Floris V) en kooplieden van Lübeck en Hamburg.
1248 De eerste kerk van Gouda (mogelijk de voorloper van de St-Janskerk) heeft in Bloemendaal   gestaan en fungeerde tot 1278 als parochiekerk voor de hele streek. Waarschijnlijk werd omstreeks deze tijd in Gouda de eerste kerk gebouwd.
1249 In dit jaar was er al een grafelijke tol op de grens met Moordrecht gevestigd.
1272 Op 19 juli 1272 verleende graaf Floris V stadsrechten aan Gouda.
Over het algemeen wordt in Gouda op 19 juli 1272 als stichtingsdatum aangehouden. Het jaar waarin volgens de overlevering deze stad van graaf Floris V de oudst bekende stadsrechten kreeg, een wat weidse benaming voor aan plaatselijke adellijke machthebbers geschonken topprivileges. Deze datum staat van verschillende zijden ter discussie. De vraag is of de graaf op dat moment wel landsheer van heel Gouda was en niet slechts het gedeelte ten westen van de Gouwe.
1273 Gouda kreeg voor de rechtspraak een schout (aanklager) en 7 schepenen (rechters)
1281 Schielandse Hoge Zeedijk, een der eerste IJsseldijken, werd opgeworpen.
1284 Kort na 1284 moeten de Hollandse graven de IJsseltol bij Moordrecht naar Gouda hebben verplaatst.
Er bestond al een verbinding met een keersluis tussen de Gouwe en de Oude Rijn bij Gouwesluis. (Zie 1508).
1285 In 1285 werd een zekere Gerard van der Goude vermeld.
1286 Graaf Floris V richtte het Hoogheemraadschap van Rijnland op.
1296 In 1296 werden de Van der Goudes plotseling door de graven van Holland aan de kant geschoven.
1298 De naam Blommendale (Bloemendaal) werd voor het eerst vermeld, maar is al in 1295/96 in gebruik voor het ontginningsland langs de Gouwe.
1300 Vanaf dit jaar werd jaarlijks de St. Jacobsmarkt gehouden.

Terug naar de inhoudsopgave

1300 – 1400 (14e eeuw)

 Algemeen:

  • 1337 – 1454 is de 100-jarige oorlog tussen Engeland en Frankrijk.
  • 1347 – 1352 heerste de Zwarte Dood (pest) in Europa
  • 1349 – 1428 Hoekse en Kabeljauwse Twisten
  • Begin van de z.g. Heksenvervolgingen.
  • Vanaf 1384 gaat een golf van epidemieën over West Europa, waarbij een kwart van de bevolking stierf.

Gouda
Heren van Goude:

  • 1308 – 1356 Jan van Beaumont o.g. Jan van Blois en Jan van Henegouwen
  • 1356 – 1381 Jan van Châtillon, Graaf van Blois
  • 1381 –  1397 Guy van Châtillon, Graaf van Blois.

In deze eeuw ontstonden de eerste ambachtsgilden in Gouda.
Vanaf de 13e eeuw werden in meerdere gasthuizen naast reizigers ook zieken en bedlegerigen verzorgd. Vooral de minder bedeelden waren bij ziekte op de hulp van gasthuis aangewezen, de rijkere burgers konden het zich veroorloven thuis verzorgd te worden.
De haven van Gouda is waarschijnlijk in de 14e eeuw gegraven. Een verbinding tussen de Hollandse IJssel en de Gouwe.

1302 Het bestaan van het Catharina Gasthuis gaat terug tot in de Middeleeuwen. Het oudste archiefstuk, waarin het gasthuis wordt vermeld, dateert 1302. Er wordt dan gesproken over het “Hospitaele van der Goude” (hospitale = logeerkamer). Tot het midden van de 14e eeuw blijft deze benaming gangbaar, daarna spreekt men over het “Gasthuus van der Goude”.
1305 Doordat Sophia van der Goude in 1305 kinderloos stierf, verviel het Goudse leen aan de graven van Holland.
1308 In dit jaar schenkt graaf Willem III de heerlijkheden Gouda en Schoonhoven aan zijn broer Jan van Beaumont.
Jan van Beaumont werd de nieuwe Stadsheer van de stad Gouda. Door zijn toedoen werd in hetzelfde jaar de Donkere Sluis (in het hartje van de stad) verdubbeld, waardoor het van een keersluis een schutsluis werd.
1310 Vóór dit jaar bestond al de huidige St. Joostkapel aan de Gouwe/hoek Groenendaal, thans de Lutherse Kerk.
Van dit jaar dateert het oudste document m.b.t. het gasthuis “Hospitael van de Goude” (Catharina Gasthuis).
1314 Margaretha (dochter van Sophia van der Goude) trouwt met Arnoud van Stein. Deze gaf zijn naam aan het leen dat voortaan Land van Stein zou heten.
1321 In een oorkonde wordt de naam Leckenborgh genoemd, een grafelijke grenspost op de grens van het wereldlijke gebied van de bisschop van Utrecht. Deze heeft gestaan op een punt waar de Veenweg de Gouwe bereikt. ’t Weegje is hier een overblijfsel van. In dit gebied deden zich vaak schermutselingen voor tussen bisschoppelijke en grafelijke strijders.
1331 De polder Bloemendaal krijgt een uitwateringssluis, de Bloemendaalsche Sluis, op de Hollandse IJssel, ongeveer op de plaats waar nu de IJssellaan eindigt.
Aanleg van de Bloemendaalsche omloopkade.
Vanaf dit jaar ontwikkelt zich de lakenindustrie in Gouda.
1333 De naam “Wilnisse” komt al voor. Men moet daarbij denken aan een wild, moerassig gebied, vermoedelijk ontstaan na een dijkdoorbraak in 1315. Het woord leeft in Gouda voort in Voorwillens, Achterwillens en Middenwillens.
1335 In een “Vidimus”(wij hebben gezien) verklaart bisschop Jan van Diest te Utrecht de oorkonde over de aan Gouda verleende stadsrechten te hebben gezien.
De Raamgracht werd gegraven.
1336 De familie de Witte (een vooraanstaande familie in Gouda, waarschijnlijk verwant aan de Heren van der Goude) gaf de eerste schenking aan het Hospitaele van der Goude (het latere Sint Catharina Gasthuis).  
1341 Omstreeks deze tijd begon men met het graven van de singelgrachten, ommuring en uitbreiding van de stad in oostelijke en westelijke richting.
1345 De Hoekse en Kabeljouwse twisten breken uit. Gouda is Hoeksgezind en staat later aan de zijde van gravin Jacoba van Beieren.
Jan van Beaumont maakt van Gouda een verdedigbare stad.
1350 Omstreeks dit jaar is de stad Gouda omgeven door wallen, muren en grachten.

Gouda omstreeks 1350

1352 Jan van Beaumont geeft toestemming accijnzen te heffen op koopwaren ter bekostiging van wallen en grachten.
1356 Jan van Beaumont kwam te overlijden en werd door zijn kleinzoon Jan van Blois opgevolgd, hij bleef tot 1381 Heer van Gouda.
Gouda heeft een Waag.
1359 In dit jaar werd de schutterij in Gouda voor het eerst genoemd.
De voetboogschutters hebben Sint Joris als schutspatroon en de handboogschutters Sint Sebastiaan.
1360 Jan van Châtillon liet een gracht om het Goudse Bos aanleggen en een poortgebouw om te voorkomen dat onbevoegden de rijke schatten van het bos zullen plunderen.
1361 Tijdens de eerste grote stadsbrand in de laatste week van mei zijn o.m. Want- , Vlees- en de Lakenhal op de Markt verwoest, de eerste Sint Janskerk wordt gedeeltelijk verwoest. Het merendeel van de houten huizen gaat in vlammen op.
Van 1361 tot 1384 lieten de graven van Blois  een nieuw kasteel bouwen aan de rand van de stad (het z.g. Kasteel van Gouda).
1366 Inwijding van de gerestaureerde St.-Janskerk.
1367 In dit jaar vindt de officiële altaarinwijding in het Gasthuis van der Goude plaats met Sint Catharina als beschermheilige. Na deze inwijding wordt het gasthuis in de rentebrieven aangeduid met het “Gasthuus van Sinte Cathrijne”.
1373 Voor het eerst werd er melding gemaakt van de Dijkspoort.
1379 Alle uitbreidingen van het slot Ter Goude zijn voltooid.
1381 Jan van Blois (vanaf 1356 Heer van Gouda) kwam te overlijden en werd door Guy van Blois opgevolgd.
1386 De voorname Goudse vrouw Machteld Cosijns stichtte met “eenige vrome maagden die van goede willen waren” een leefgemeenschap. Aanvankelijk in een huis aan de westzijde van de Hofstraat (de latere Spieringstraat). Dit convent ging het Margaretha-klooster (zie hierna) heten.
1391 In de Groenendaal werd het Heilige-Geesthuis voor de armenzorg gesticht.

In de orde van de Augustinessen was een intensieve verering van Sint Catharina van Alexandrië aanwezig.

1393 In dit jaar verhuisde het Margaretha-klooster naar een groter pand aan de overzijde van de Hofstraat (de latere Spieringstraat).
1394 Volgens J.G.W.F. Bik, “Vijf eeuwen medische leven in de stede van der Goude” kon worden aangetoond dat in 1394 leprozen (melaatsen of lepralijders) toen onderdak kregen in een leprooshuis (“Lazarushof” geheten). Dit huis lag buiten de Potterspoort, aan de druk bevaren Kromme Gouwe. Dit leprooshuis heeft tot 1574 als zodanig dienst gedaan. (Zie verder bij 1574).
Rond dit jaar heette Achter de Kerk nog “Kerkroester”, naar de aanwezigheid van ijzeren roosters, die moesten dienen om loslopende honden, varkens en ander vee buiten de kerk te houden. Tevens vormden ze een grens tussen wereldlijk en kerkelijk gezag.
1395 Op 1 juli 1395 kreeg Gouda de “schenking” (naar onze maatstaven meer “koop in erfpacht”) van het “Marctvelt”. Dit na veelvuldig verzoek door Gouda om een “ene halle, wanthuus, raedhuus ende vleishuus te hebben bijeen op onse plaatse ende marctvelt”.
1397 Guy van Blois (vanaf 1381 Heer van Gouda) kwam te overlijden zonder wettige opvolgers na te laten. In dat jaar kwam de heerlijkheid Gouda voorgoed aan de graven van Holland.
1398 De oudste sluis in Gouda west was de Mallegatsluis, gelegen tussen de Hollandse IJssel en de Turfsingel. Omstreeks 1398 lag er op deze plaats al een schutsluis, die alleen in geval van nood mocht worden gebruik, b.v. als er sprake was van een dijkdoorbraak.

Voormalig Stadhuis van Gouda. Rij tussen de twee pinakels v.l.n.r. 2 beelden: Graaf Floris V en Jacoba van Beieren Rij onder de pinakels v.l.n.r. 4 beelden: Karel de Stoute, Filips de Goede, Filips de Schone, Maria van Bourgondië

Terug naar de inhoudsopgave

1400 – 1500 (15e eeuw)

Algemeen:

  • 15e eeuw beginnen de Hoekse- en Kabeljauwse Twisten.
  • 1417 – 1433 Jacoba van Beieren, gravin van Holland, Zeeland en Henegouwen
  • 1433 – 1467 Filips de Goede, graaf van Holland, Zeeland en Henegouwen
  • 1467 – 1477 Karel de Stoute, graaf van Holland, Zeeland en Henegouwen
  • 1477 – 1482 Maria van Bourgondië, vorstin van de Nederlandse gewesten
  • 1482 – 1506 Filips de Schone, graaf van Holland en Zeeland
  • 1483 – 1564 Maarten Luther, kerkhervormer

Gouda

1400 Omstreeks dit jaar ontstaat de buurtschap Stolwijkersluis.
De kapel in Bloemendaal verdwijnt. Hier, op het “Oude Kerkhof zijn de eerste Gouwenaren begraven.
1401 Tot 1436 was Jacoba van Beieren Kasteelbewoonster, van hieruit leidde zij verschillende veldtochten tijdens de Hoekse- en Kabeljauwse Twisten.
1410 De tweede St-Janskerk in gebruik genomen.
1414 Vanaf dit jaar benoemde de graaf van Holland (Willem IV van Beieren), op verzoek van de Goudse burgerij, jaarlijks 2 burgermeesters (het dagelijks bestuur) en 7 schepenen en maakt daarmee een eind aan het verpachten van bestuursfuncties.
1419 Stichting van het klooster Emmaus van de Augustijner, koorheren in het land van Stein. Later zal Erasmus hier zijn priesteropleiding volgen.
1425 Jacoba van Beieren schonk een miskelk aan de schutters van Gouda als dank voor aan haar bewezen diensten. Deze miskelk staat in de kapel van Museum Gouda.
1438 Op 25 augustus (St-Lodewijksdag) werd Gouda geteisterd door een grote stadsbrand ook de St-Janskerk ging in vlammen op. Bijna alle woningen van de stad brandden af.
1443 Op 31 mei vindt de inwijding plaats van de derde St-Janskerk (nu een 3-hallen kerk met zijbeuken en het hoofdaltaar van Johannes van Cork), door vicaris van bisschop Rudolf van Utrecht.
1445 Gheraert Leeu, de Goudse boekdrukker, geboren in Gouda omstreeks 1445-1450 en overleden te Antwerpen in 1492.

Gheraert Leeu, standbeeld in het Willem Vroesenpark

1448 Aanvang van de bouw van het Stadhuis op het in 1365 van de graaf van Blois gekochte Marctvelt.
1455 Stichting van het Sinte Maria Magdalena Klooster op de plaats van het latere Pesthuis (vm Kazernegebouw).
Voor het eerst de vermelding van het Sint-Agnesklooster, maar mogelijk bestond het al eerder. De Agnietenkapel staat nu geheel alleen op de Nieuwe Markt.
1466 Desiderius Erasmus werd geboren te Rotterdam op 28 oktober 1466, 1467 of 1469 en overleed te Bazel op 12 juli 1536. Hij was een Nederlandse priester, augustijner       monnik, theoloog, filosoof en humanist. Tussen 1473-1478 was hij een leerling van de         parochieschool – de voorloper van de Latijnse school en het Coornhert Gymnasium in Gouda. Hij is vooral bekend gebleven door het boek  Lof der Zotheid.
1467 De eerste kaakstraf in Gouda aan de Kaak van het (voormalige) stadhuis.
1474 Op 27 augustus gaf de bisschop van Utrecht toestemming om bij het Catharina Gasthuis een eigen kapel te bouwen.
1476 In dit jaar werd het Brigittenklooster (vrouwenklooster) gesticht. Dit klooster was een dochter instelling van het klooster Mariënwater bij Den Bosch. Zij noemden zich Brigittijnen. Het klooster was gelegen aan het Raam.

Voormalig Brigittenklooster (zie rode pijl)

1477 Vanaf dit jaar werd het aantal benoemde burgemeesters uitgebreid tot 4.
Het eerste niet-religieuze drukwerk van de hand van Gheraert Leeu verscheen op 7 oktober van dit jaar.
1478 De Boelekade was eeuwenlang buitengebied met tuinen en werd voor het eerst in dit jaar vermeld.
De geboorte van Willem Willemszn Vroesen. Hij was Vader van de Brigitten, Deken van het  St. Anthoniusgilde, Heilig Sacramentsgilde, Lazarusmeester en Heilige Geestmeester.
1480 Het was niet de lakennijverheid die Gouda zijn grootste welvaart bezorgde, maar vooral de vele Goudse bierbrouwerijen. Gouda had niet minder dan 172 bierbrouwerijen. Rond 1500 was het Goudse bier (Goudse Kuyt) tot ver buiten Holland een begrip.
1481 Stichting van het Sint-Elisabethgasthuis aan de Spieringstraat, het zogenaamde “Oudevrouwenhuis”, in de omgeving van het vroegere Minderbroederklooster.
1483 De Regulieren van Stein (Convent Emmaus) beschouwen hun convent nadrukkelijk als een Gouds klooster.
1487 Op 31 januari kreeg het St. Lucasgilde een eigen keur van het Goudse stadsbestuur. In dit gilde waren opgenomen ¨seilders, beeldsneiders, glasmaeckers, prenters, borduurwerckers en ander cunsteniers¨.
Op 14 september kreeg het gilde van de pastoor van de Sint Janskerk (Adam van Craenleyde) toestemming om een eigen altaar op te richten en een kerkelijke broederschap te vormen.
1487 Desiderius Erasmus treedt in in het Augustijner klooster in het Land van Stein.
1488 Er werd met de bouw van het stadhuis begonnen
1490 Stichting van de “Onze Lieve Vrouwe van den Roesenkranskapel”. Hiervan staat nog de toren op de hoek Nieuwehaven/Vrouwesteeg.

Terug naar de inhoudsopgave

1500 – 1600 ( 16e eeuw)

Algemeen

  • 1500 – 1558 Karel V.
  • 1527 – 1598 Filips II van Spanje.
  • Midden 16e eeuw eindigden de Hoekse- en Kabeljauwse Twisten.
  • 1533 – 1584 Willem van Oranje (Willem de Zwijger).
  • 1568 – 1648 De Tachtigjarige Oorlog.
  • 1579    Unie van Utrecht, vereniging van 7 noordelijke gewesten, n.l. Groningen, Friesland, Overijssel, Gelder, Utrecht, Holland en Zeeland.
  • 1588    Begin van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

Gouda
Vanaf het begin van de 16e eeuw nam de Goudse overheid steeds meer maatregelen om de vele armen, die van elders kwamen, uit de stad te weren. Zo werd o.a. de verblijfsduur in de “beyerd” (nu het Ruim geheten), een zaal in het Catharina Gasthuis (Museumgouda) waar arme passanten konden overnachten, beperkt.

1504 De schutterij “Cloveniers van St. Sebastianus” kreeg haar doelen, een gebouw aan de Vlamingstraat met erf tot het eind van het Nonnenwater.
1505 De stichtingsakte van de Jeruzalemkapel was op 13 februari 1505 opgemaakt. De kapel   is door Gijsbrecht Willemsz. Raet, Vicaris van de Goudse Sint-Janskerk, gesticht.
Dirck Pietersz. Crabeth werd geboren ca 1505 en overleed in 1574. Hij was met zijn broer Wouter Pietersz. Crabeth een bekende 16e eeuwse glazenier.

Jeruzalemkapel

1508 Gouda kreeg van Rijnland vergunning de keersluis in de Gouwe te verbouwen tot een Schutsluis.
1510 Geboorte van Cornelis van der Goude en hij overleed te Gouda ná 1552. Hij is een Nederlandse kunstschilder en leerling van Maarten van Heemskerk. In Museumgouda hangen verschillende schilderijen van hem.
Inwijding van het koor van de Sint-Janskerk.
Omstreeks dit jaar werd Pieter Pourbus (Poederbus) te Gouda geboren. (1597)
1511 Op 28 mei 1511 overleed Gijsbrecht Willemszn. Raet. Hij werd in zijn Jeruzalemkapel begraven.
1514 Het St. Jorisgilde (schutterij) kreeg nieuwe doelen op de Tiendeweg.
1517 Nicolaas Goudanus werd te Gouda geboren en overleed te Leuven op 10 september 1565. Hij was een Nederlandse priester en hoogleraar. Hij was de 2e Nederlander, na Petrus Canisius, die lid werd van de orde van de Jezuïeten.
1518 Gouda telde 154 bierbrouwerijen.
1520 De vroegste kaart, waarop Gouda duidelijk herkenbaar staat weergegeven, dateert uit 1520 en werd toegeschreven aan de glazenier Pieter Dircxz Crabeth. Deze was omstreeks 1511 naar Gouda gekomen en werd de vader van de zo beroemd geworden glasschilders Dirck en Wouter Crabeth.
Omstreeks dit jaar werd Wouter Pietersz. Crabeth (een Goudse glaskunstenaar) geboren en overlijdt in 1589.
1522 Dirk Volkertsz. Coornhert geboren te Amsterdam en overleden op 29 oktober 1590 te   Gouda. Hij was een veelzijdige Nederlandse kunstenaar, geleerde, theoloog, musicus en publicist van vele geschriften. Op zijn vermoedelijke sterfhuis (Oosthaven 17) is een gevelsteen geplaatst.
1523 Op 22 augustus werd Pieter Raes, een Goudse schutter, veroordeeld om voor zonsopgang de stad te verlaten en op bedevaart te gaan naar de Noordspaanse stad Santiago de Compostela (graf van de apostel Jacobus). Daarna moest hij naar Rome om de kerk van de apostelen Petrus en Paulus te bezoeken. Wanneer hij dan ook nog   een boete van 20.000 stenen voor de stadsmuren had voldaan, mocht hij in Gouda terugkomen. Deze straf werd hem opgelegd, omdat hij op een avond in de winter van 1522/23 in het wachtlokaal planken (afgebroken van een omheining) in het vuur wierp en de mannen, die dit probeerden te verhinderen, bedreigde. Bovendien schold hij enige maanden later een burgemeester uit en bedreigde deze ook.
1525 Boudewijn Ronsse waarschijnlijk in Gent geboren. (Zie ook 1597).
1530
Stichting van het St.-Barbaraklooster aan de Kuiperstraat/hoek Raam.
1532
Adriaen van Swieten, geboren te Leiden in 1532 en overleden te Gouda in 1584.
Hij was één van de leiders van het verzet in het begin van de Tachtigjarige Oorlog tegen de Spanjaarden en een vertrouweling van Willem van Oranje.
1534
De eerste keer dat in een vonnis het schavot (aan de achterzijde van het voormalig Stadhuis) voorkwam, ging het over een veroordeling uit 1534 van Willem Jaep Parmansz., alias “die bruyne Jhesus”. De straf was het uitsteken van beide ogen.
1536
Keizer Karel V, als zoon van Filips de Schone erfopvolger in de Nederlanden, machtigde Gouda, om mede op kosten van belanghebbenden en polders een sluis achter het kasteel aan te leggen, de latere Hanepraaisluis.
Op 12 juli stierf in Bazel (Zwitserland) Erasmus.
1542
Op 20 april beval Keizer Karel V dat in Gouda een schutterij moest worden voorzien van vuurwapens. Sterkte 300 man, verdeeld over 4 vendels.
1548
Op 18 maart 1548 werd Cornelis Ketel te Gouda geboren en hij overleed te Amsterdam op 8 augustus 1616. Hij werd later zeer beroemd als glas- en kunstschilder.
1549
Het klooster Emmaus in het Land van Stein door brand verwoest.
1551
Het nu hetende “Willem Vroesen huis” (op de hoek van de Spieringstraat  en de Molenwerf) werd door de Goudse zakenman Willem Vroesen als bescheiden woning aangekocht. Het werd enige jaren door hem bewoont.

Willem Vroesen huis

1552 Op 12 januari, ’s avonds om 9 uur, werd de torenspits van de St-Janskerk door een blikseminslag getroffen. Deze veroorzaakte een uitslaande brand, die de gehele kerk verwoestte. Het koor bleef deels gespaard.
Op 4 september werd de deels herstelde St-Janskerk (naar een ontwerp van Cornelis Frederikszn) weer in gebruik genomen.
Het eerste Glas (nr. 15) werd na de kerkbrand in de Sint-Janskerk geplaatst. Dirck Crabeth is de maker van dit glas. Daarna volgden in 1556 de volgende glazen.
Van deze tijd dateert Hotel “De Zalm”, het oudste hotel van Nederland.
Een nieuw schuttersgilde werd ingesteld, waarin de oude gilden (zie 1359) opgingen.
1555 Deze woning werd het “Oudenmannenhuis”.
De Regulieren van Stein (een kloostergemeenschap in het Land van Stein, zuidoostelijk van Gouda bij Haastrecht) gaan in het voormalig Brigittenklooster aan het Raam wonen. Dit gebouw is leeg komen te staan ten gevolge van het opheffen van de Brigitten orde.
Boudewijn Ronsse benoemd tot stadsgeneesheer in Gouda.
1560 In de 16e eeuw braken er moeilijke tijden aan voor de Goudse bierbrouwers. De Tachtigjarige Oorlog betekende voor hen de genadeslag. In 1560 werden nog 126.000 vaten bier geproduceerd, twintig jaar later was dat teruggelopen tot zo’n 10.000 vaten.
Het houten schavot achter het stadhuis werd vervangen door een nieuwe, gedragen door Corinthische zuilen van natuursteen.
Geboorte van Jasper Tournay te Leuven.
1565 Cornelis de Houtman werd geboren te Gouda op 2 april 1565 en overleed te Atjeh (Indonesië) op 1 september 1599. Hij was een Nederlandse koopman en ontdekkingsreiziger, die als opperkoopman met de eerste expeditie naar Oost-Indië voer.
1566 De Beeldenstorm had in Gouda een rustig verloop, al waren er wel spanningen. Uit afkeer tegen en het vereren van heiligenbeelden werden deze op tal van plaatsen vernield. De Goudse overheid nam daarom maatregelen om die in de Sint Janskerk te beschermen. 300 Zakkendragers werden aangesteld om het “grauw” te bedwingen en 500 schutters bewaakten dag en nacht de kerk.
1567 In dit jaar schonk Willem van Oranje glas nr. 22 in de Sint-Janskerk. De maker van dit glas was Dirck Crabeth.
1568 Toen in 1568 de Tachtigjarige Oorlog uitbrak, was Gouda nog wel een belangrijke doorvoer- en overslaghaven, maar de lakennijverheid en de bierbrouwerij waren al op hun retour.
1570 Gregorius Cool geboren te Freiburg(?), ca. 1570 en overleed te Gouda op 29 oktober 1629. Hij werd als poorter van Gouda ingeschreven op 10 april 1615. Hij was stadsbeeldbouwer te Gouda, o.a. heeft hij het bordes van het (oude) stadhuis vervaardigd en het “Lazaruspoortje” (ooit de toegang tot het leprozenhuis, nu de toegang tot Museumgouda). De gevelsteen van het Huis De Moriaan (Westhaven 29) wordt ook aan hem toegeschreven
1571 Frederik Pietersz (de) Houtman, geboren te Gouda en overleden te Alkmaar op 21 oktober 1627. Hij nam samen met zijn broer Cornelis deel aan de eerste schipvaart naar de Indische Archipel.
1572 Op 21 juni werd Gouda door Jonker Adriaan van Swieten  met 69 geuzen ingenomen voor Prins Willem van Oranje. Er werd nauwelijks verzet geboden en van Swieten werd gouverneur en baljuw van de stad Gouda. In de Kleiwegpoort heeft tot de       afbraak een beeld van Jozua (de bijbelse stedenbedwinger) gestaan ter ere van hem.
Het Margarethaklooster (het eerste Goudse vrouwenklooster) werd door deze geuzen geplunderd en in brand gestoken.
1573 De Staten van Holland verboden de uitoefening van de RK godsdienst. Hoewel in strijd met de afspraak en de overeengekomen voorwaarde, werd de St. Jans-kerk in de zomer bestemd voor “de predicatie van de ghereformeerde religie”.
Op 8 februari namen de calvinisten met geweld de Sint-Janskerk in gebruik, nadat die een half jaar gesloten was. Een dag later werd de kerk door de vroedschap weer gesloten. Alvorens de kerk weer open te stellen voor de protestantse eredienst liet de vroedschap beelden, altaarstukken, schilderijen en kostbaarheden weghalen en opslaan of elders in bewaring geven.
Op 3 november droegen de Collatiebroeders hun bezittingen (incl. de Jeruzalem-kapel) over aan de Heilige-Geestmeesters (de oorspronkelijke bewoners van het Collatiehuis), in ruil voor alimentatie voor de nog in leven zijnde broeders.
De Heilige-Geestmeesters bestemden het gehele complex (incl. de Jeruzalemkapel) voor de opvang van wezen en armen.
Het Cellebroedersklooster aan de Groeneweg werd gesloten wegens het verbod van de Staten van Holland de RK godsdienst uit te oefenen. In het gebouw wordt de Latijnse school gevestigd.
Prins Willem van Oranje liet de IJsseldijk tussen Gouda en Capelle op 16 plaatsen doorsteken voor de bevrijding van Leiden.
1574 Het Leprooshuis, buiten de Potterspoort, werd ontruimd en afgebroken. Dit werd gedaan i.v.m. de inundatie van het land rondom Gouda met het oog op de ontzetting van het door Spaanse troepen belegerde Leiden. Een eventuele terugkeer naar deze lokatie werd belemmerd door gebrek aan financiën.
In Gouda heerste een zware pestepidemie.
Tot 1574 werd op bescheiden schaal bij de kloosters begraven. Overledenen (de rijken) werden meestal in de Sint Jan begraven of op het daar omliggende kerkhof (een deel van het huidige Willem Vroessenplein).
1575 Bouw van de Tiendewegspoort, die ook dienst deed als gevangenis. Het volk sprak van de “Warmoespot”.
1576 Na de inname van Gouda door de geuzen volgden bange dagen. Er gingen herhaaldelijk geruchten dat de Spanjaarden in aantocht waren. Eindelijk bracht de stadsbode Claus Jansz op 21 november 1576 het verheugende bericht dat de Spanjaarden waren vertrokken.
In 1576 werd ca. 50m westelijk van de tegenwoordige Mallegatsluis op last van Prins Willem van Oranje een nieuwe sluis, de Statensluis genoemd, gebouwd. Deze sluis was groot genoeg om oorlogsschepen te schutten. Van de stad Gouda mochten ook schepen, die te groot voor de Haven waren, van deze sluis gebruikmaken.
Gouda was berucht om de lange wachttijden bij het schutten (soms tot wel 30   uren!!).
1577 In december werd het sluiswerk in Leidschendam (onder bescherming van 2 Goudse Vendels) afgebroken en de dam gedicht. Gouda nam het recht in eigen handen, omdat een fel protest, n.a.v. het maken van het sluiswerk door Delft, bij de Staten van Holland, bij het Hof van Holland en zelfs bij de Prins niets uithaalde.
Het St. Elisabeth Gasthuis verhuisde naar de vrijgekomen gebouwen van het Magdalenaklooster aan de Kleiweg.
Op 30 oktober werd begonnen met de sloop van het Kasteel, behalve 2   torens die later werden afgebroken.
1578 Afbraak van de Noodgodskapel aan de Westhaven/hoek Korte Noodgodsstraat.

Plaquette op de Noodgodsbrug

1579 In dit jaar nam de vroedschap het besluit om het achterste deel van het Sint Marie-klooster aan de leprozen ter beschikking te stellen. Het voormalige Leprooshuis (buiten de stad) werd wegens gebrek aan financiën niet meer herbouwt.
1580 Als gevolg van de 80-jarige oorlog telde Gouda nog maar 120 bierbrouwerijen.
Afbraak  van het klooster  van de Regulieren van Stein aan het Raam. De zeven glasvensters (oorspronkelijk bestemd voor het klooster Emmaus in het Land van Stein) werden zolang in de Sint-Janskerk bewaard en in 1934 werden zij geplaatst in de Van de Vormkapel.
1582 Boudewijn Ronsse keerde terug als stadsgeneesheer in Gouda.
Op voorstel van de vroedschap aan de burgemeesters voor de veiligheid van de stad     de aarden wal achter het kasteel op te hogen. Deze hoek krijgt de naam “De Punt”. De buitenkant werd met een stevige muur bewald en aan de zijkant een brede kade aan de IJssel, de Nieuwe Veerstal, aangelegd.
1584 Pieter Jansz. Pourbus overleed op 30 januari te Brugge.
1585 Oudste gedrukte plattegrond van Gouda, opgenomen in de “Civitatis orbis terrarium”.
Na de val van Antwerpen vestigden zich veel tapijt- en gobelinwevers uit Oudenaarde e.o. in Gouda.
1586 Toen het aantal wezen en armen ( in het Heilige-Geesthuis, de voormalige Collatiebroeders klooster) in korte tijd zo sterk toenam en de Heilige-Geestmeesters de lasten en de opvang niet meer konden dragen, besloot het stadsbestuur een nieuwe instelling voor de armenzorg in het leven te roepen, de Aalmoezenierskamer. Al spoedig werd het kantoor van de aalmoezeniers gevestigd in de Jeruzalemkapel.
1587 In bedrijfstelling van de 1e Mallegatsluis.
Petrus Purmerent, geboren te Den Haag op 4 december 1587 en overleden te Gouda op 14 februari 1662. Hij was RK-priester, stichter van de statie Sint Jan Baptist in Gouda en stimulator van de Contrareformatie te Gouda
1588 Dirk Volkertszn. Coornhert vestigde zich te Gouda.
Bouw van de zuilengalerijen(visbanken) aan de Hoge en Lage Gouwe.
1589 De zakken- en turfdragers kregen hun gildebrief.
1590 In Gouda overleed Dirck Volkertsz Coornhert op 29 oktober. Aan de muur van zijn vermoedelijke sterfhuis (Oosthaven 17) is een gevelsteen aangebracht. Hij werd in de St-Janskerk begraven.
1593 In dit jaar kreeg de Sint-Janskerk zijn huidige vorm (3 Hallenkerk).

1594 Wouter Crabeth II werd te Gouda geboren 1594 en overleed te Gouda op 18 juni 1644. Hij was schilder en kleinzoon van Wouter Pietersz Crabeth.
1595 Gregorius Cool vestigde zich te Gouda.
Op 2 april voeren 4 schepen, onder gezagvoerder Cornelis de Houtman (Gouda 02-04-1565 – Atjeh 01-09-1599) en Piet Dirkszn. Keyser (Emden ca. 1540  –  Bantam 11 of 12 september 1599) uit naar Indië. Frederik de Houtman (Gouda, 1571 – Alkmaar, 21-10-1677), broer van Cornelis, ging als lid van de scheepsraad mee.
1597 Op 12 februari overleed Boudewijn Ronsse, hij was stadsgeneesheer te Gouda.
1598 Mede door de berucht lange wachttijden in Gouda en op herhaald aandringen van de steden Amsterdam en Rotterdam mochten na 1598 ook andere dan oorlogsschepen gebruikmaken van de Mallegatsluis. De Goudse bestuurders verplichtten de schippers wel een wachttijd van 3 dagen(!), bovendien moesten zij op het stadhuis tegen betaling een consent (toestemmingsbewijs) halen. Dit bewijs werd    ook wel het “armenbriefje” genoemd, omdat de opbrengst ten goede kwam aan de armenzorg in de stad. Dit “consentrecht” werd in 1795 afgeschaft.
Het Herthuys aan de Markt van Gouda dateert uit de 16e eeuw. In 1572 bood het logement onderdak aan de nonnen uit het Sint-Catharinaklooster. Het logement werd door de Goudse bestuurders gebruikt als locatie voor hun ontvangsten, voor hun diners en voor het onderbrengen van belangrijke gasten. Jaarlijks was er de z.g. magistraatsmaaltijd voor de leden van het stadsbestuur. In het huidige pand (genummerd Markt 59, 60 en 61) is nu een filiaal van een landelijke drogisterijketen (ETOS) gevestigd.
1599 De Aalmoezeniers kregen de beschikking over enkele percelen en de terreinen van het voormalige Sint-Margarethaklooster aan de Patersteeg “Het verbrande Erf”. Later werd hierop het Wees- en Aalmoezeniersweeshuis gebouwd.
Op 2 april vertrekken de gebroeders Houtman voor de 2e maal naar Oost-Indië.

Terug naar de inhoudsopgave

1600 – 1700 (17e eeuw of Gouden Eeuw)

Algemeen:

  • 1602 Oprichting van de VOC.
  • 1609 – 1621 Twaalfjarig Bestand, geloofsstrijd tussen de Remonstranten en de Contra Remonstranten.
  • 1648 Vrede van Munster, einde van de Tachtigjarige Oorlog.
  • 1648 – 1702 Republiek der Verenigde Nederlanden.
  • 1672 “Rampjaar”, de Republiek is in oorlog met Engeland, Frankrijk en de vorsten van Münster en Keulen.

Gouda

1600 De Visbanken aan de Gouwe werden overdekt.
1601 Er werd een nieuwe Kleiwegspoort gebouwd. In een nis boven de brug herinnerde een beeld van Jozue aan de inname van Gouda door jonkheer van Swieten in 1572.
De gebouwen van het voormalige klooster (Collatiehuis) kregen diverse bestemmingen, maar de kloosterkapel werd in 1601 aangewezen als Looihal.

De Kleiwegpoort met het beeld van…………

……..Jozue (Museumgouda)

1602 Pestepidemie in Gouda. Er werden maatregelen genomen ter bestrijding van de ziekte, maar een bouw van een Pesthuis blijft uit.
1603 In dit jaar schonken de leden van het Zakkendragersgilde een bordes aan de voorzijde van het Stadhuis. Aan de voorzijde van dit bordes had Gregorius Cool (ontwerper en bouwer van dit bordes) de zakkendragers in de vorm van twee kariatiden vereeuwigd.

De twee zakkendragers als kariatiden aan het bordes van Gregorius Cool

1605 Op 11 november komen Engelse soldaten (in Nederlandse dienst) binnen Gouda. Zij leren Gouwenaars het pijp maken.
1608 T.b.v. een betere vaarverbinding tussen de polder Bloemendaal en de stad Gouda werd ter hoogte van wat nu de Spoorstraat heet de Bloemendaalse Verlaat (een schutsluisje) gebouwd. In 1939 werd deze sluis weer afgebroken.
1609 Door de aankoop van belendende percelen werd het Oudemannenhuis (tegenwoordig het Willem Vroesenhuis) vergroot.
Het Lazaruspoortje werd in 1609 (waarschijnlijk door de stadsbeeldhouwer Gregorius Cool) gemaakt als toegangspoort voor het toenmalige Leprozenhuis aan de Gouwe.
1612 Van deze tijd dateert de stichting van het Sint-Elisabethgasthuis aan de Kleiweg, daarvoor was dit oudevrouwenhuis gevestigd aan de Spieringstraat.
1614 In dit jaar maakte de stadsbeeldhouwer Gregorius Cool  de Ingangspoort van het Oudenmannenhuys.

SPARTAM – NACTI = Sparta bereikt of verworven; TEMPORA LABUNTUR = de tijd verglijdt

1614 Hieronymus van Beverningh werd geboren te Gouda op 25 april. Hij was een belangrijk diplomaat en staatsman van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Hij overleed op 30 oktober 1690 op te Warmond. In de Sint-Janskerk was een grafkapel aan hem gewijd.
Stichting van het Hofje van Buytenwegh (ook genoemd het Roomsche Hofje of Klopjeserf genoemd) door Elisabeth Buytenwegh. Het hofje komt op het terrein van het voormalige Regulierenklooster aan de Raam, vlakbij De Rode Molen. (Zie 1961)
1615 In dit jaar werd de havensluis in de IJssel gebouwd. Tot dit jaar had de Haven een open verbinding met de rivier, zodat eb en vloed vrij spel hadden. De eerste “sluse” was bovendien een enkele sluis.
Op 10 Mei werd Gregorius Cool (stadsbeeldhouwer) poorter van Gouda.
Peter Purmerent werd naar Gouda gezonden met de opdracht om de voormalige parochie van de Sint-Janskerk weer op te bouwen.
1616 Stichting van het Hofje van Lethmaet (ook Christina Gijsbertshofje), bestaande uit 6 woningen voor arme weduwen zonder kinderen. (zie 1973).
1617 William Baernelts (gewezen Engels soldaat in het leger van prins Maurits, pijpmaker, die zich definitief in Holland vestigde) begon een pijpenmakersbedrijfje in Gouda. Hij liet zijn pijpen bakken door de plaatselijke pottenbakkers.
Aan het stadswapen werd de spreuk “Per Aspera ad Astra” (door de doornen tot de sterren) toegevoegd.
1620 De lakenindustrie was in Gouda de belangrijkste bedrijfstak geworden.
1623 Door verdere aankoop van aangrenzende percelen werd het “Oudenmannenhuys” verder vergroot.
1624 De Waalse Kerk gesticht. Ze kreeg de beschikking over de Gasthuis Kapel.
1625 William Baernelts overleden.
In dit jaar heerste de hevigste pestepidemie die ooit in Gouda heeft gewoed. Er werden 285 pestlijders opgenomen, van wie er 147 overleden.
1626 De pestepidemie bleef aanhouden.
1629 Gregorius Cool overleden.
1630 Jan den Haen geboren te Gouda, overleden op 2 juni 1676 in de Baai van Palermo.
De RK pastoor Purmerent nam de schuilkerk, gewijd aan St. Johannes de Doper (nu de oud katholieke kerk), aan de Gouwe in gebruik.
1635 Vanaf dit jaar kregen schoutsknechten voor elke bedelaar, die zij gevangen namen of uit de stad zetten, een premie. De gevangen genomen bedelaars werden voor enkele dagen in de Tiendewegspoort opgesloten.
Hevige pestepidemie in Gouda. Van de 216 opgenomen patiënten overlijden er 118. Duur tot 1636.
Op 5 juni stierf Jasper Tournay. Hij had een drukkerij.
1637 Vier huisjes worden gebouwd aan de Vest en krijgen de naam Hofje van Cool. (Zie 1653).
1641 In dit jaar trad de Goudse glasschilder Jan Dirx Westerhout in het huwelijk met Emmetgen Pietersdr. Zijn collega Wouter Crabeth II  schilderde voor die gelegenheid de familie aan het bruiloftsmaal. Hij beeldde dit uit naar gereformeerd gebruik uit als de bruiloft van Kana.

1642 Bouw van het Weeshuis aan de Spieringstraat.
David Ruffelaer weeft het gobelin, dat nu in de trouwzaal hangt.
1643 Omstreeks dit jaar worden er 6 huisjes, vlakbij het Hofje van Buytenwegh, gebouwd en krijgen de naam mee Hofje van de Jonge. (Zie 1756).
1647 Oprichting van de “bossen”. De voorlopers van het Ziekenfonds.
1648 Bijna aan het einde van wat nu de Regentesseplantsoen heet, laten Gijsbert en Cornelis de Lange 10 huisjes bouwen en noemen dit hofje naar hen zelf. (Zie 1758).
1649 Stichting van het Hofje van Arent Bosch (ook wel Bosschen Hofje en Boschhofje genoemd) door Arent Dirksz. Bosch aan de Nieuwehaven. (Zie 1913).
1650 Gouda kreeg zijn eerste blekerij.
Rond dit jaar stichtte ene Dirck Claesz Cour uit Stolwijk op een perceel grond aan de Bloemendaalse Kleiweg, even voorbij het Bloemendaalse Verlaat 5 woningen (het “Hofje van Koer”) voor de armen. (Zie 1811).
1651 Gijsbert de Lange laat aan het eind van het Nonnenwater 6 huisjes (Het Hofje van Gijsbert de Lange) bouwen. (Zie 1783).
1652 Stichting Hartenerf (ook Hertenerf of Hartenhofje) aan de Nieuwehaven. (Zie 1965)
1653 Ignatius Walvis werd geboren te Utrecht in 1653 en overleed te Gouda op 6 mei 1714.   Hij was pastoor te Gouda en schreef de eerste stadsgeschiedenis van Gouda, in 2 delen.
Het Hofje van Cool (zijnde 4 huisjes aan de Vest) worden weer afgebroken. (zie 1637).
1655 Dirk Hermansz. Feel  sticht het Hofje van Feel met 6 huisjes. (Zie 1811)
1657 Gouda en Delft huurden gezamenlijk een huis in Den Haag, dat als logement moest dienen voor hun afgevaardigden in de Hofstad. Twee jaren later kochten beide steden samen een huis in de Lange Voorhoutstraat.
Het Hofje van Tams (of Lutherse Erf) aan de Nieuwehaven gesticht bij testament van Maria Tams. (Zie 1950).
1658 Op 18 april werd de nieuwe trekvaart tussen Gouda en Amsterdam in gebruikgenomen. De afstand kon nu in acht uren worden afgelegd en kostte 15 stuivers.
1660 Dirck Vlack werd tijdelijk aan het Gasthuis verbonden als arts en apotheker.
1664 Om de kopers naar de paardenmarkten te lokken organiseerde het stadsbestuur loterijen met aantrekkelijke prijzen. In 1664 was de eersten prijs “een zilveren roskam” en een tweede prijs “een paar schoone zilvere sporen”.
De reizen van en naar Den Haag werden aangenamer door de aankoop in dit jaar van een stadsjacht, zodat niet langer van het ‘openbaar vervoer’ hoefde te worden gebruikgemaakt.

Achterzijde van de stadsjacht (Museum Gouda)

1666 De Goudse pijpenmarkt werd in het leven geroepen.
1667 Op 31 oktober besloot Gouda tot het bouwen van de Waag naar het ontwerp van Pieter Post. Hij was ook de ontwerper van het Paleis op de Dam in Amsterdam.

1670 Er werd een nieuw hotel “De Zalm” gebouwd. Dit gebouw mocht van het stadsbestuur niet hoger zijn dan de nieuwe Waag. De eigenaar van “De Zalm” legde dit vast in een gevelsteen met de tekst “Niet te hooch, niet te laech, van passe. Anno 1670.  
1671 Het Waaggebouw naar het ontwerp van Pieter Post in gebruik genomen.
1672 In de loop van dit Rampjaar vonden duizenden soldaten onderdak in Gouda. Het Gasthuis (tegenwoordig MuseumGouda) werd als militair hospitaal ingericht.
In Gouda heerste weer de pest.
1676 In dit jaar werd gesproken over de aanleg van een verharde straatweg tussen Gouda en Rotterdam. Na drie jaren onderhandelen (en de verkoop van “Het Herthuys” op de Markt van Gouda) werd een akkoord bereikt en in augustus 1680 kon de weg over de gehele lengte worden gebruikt.
1680 De gemeente verkocht de Sint-Joostkapel aan de Evangelisch Lutherse Gemeente. Bij  de verkoop werd bedongen dat de toren en de klokken aan de stad bleven.
1681
De Evangelisch Lutherse Gemeente kocht van de    stad Gouda de aan de Joostkapel belendende percelen aan de Lage Gouwe en Lange Groenendaal.
1682
Na een restauratie van 2 jaar werd de Joostkapel door de Evangelisch Lutherse Gemeente in gebruik genomen.

1687 Het Baartje Sanderserf is gesticht in de Groenendaal. (zie 1973).
1688 Ignatius Walvis werd pastoor van de oud-katholieke kerk St.-Jan Baptist aan de Hoge Gouwe.
1692 Modernisering en restauratie van het voormalige stadhuis. Voltooid in 1695.
1693 Stichting van het Swanenburghs Hofje aan de Groeneweg. (zie 1931)
1695 Het bordes aan de voorkant van voormalig stadhuis werd aangebracht
1699 Het Chirurgijngilde kreeg toestemming van het stadsbestuur een leegstaande kamer in het Catharina Gasthuis (tegenwoordig MuseumGouda) als gildekamer te gebruiken.

Terug naar de inhoudsopgave

1700 – 1800 (18e eeuw)

 Algemeen

  • 1748 – 1806 Stadhouder Willem V
  • 1752 – 1820 mr. Cornelis Johan de Lange, heer van Wijngaerden en Ruijgbroek.
  • 1780 – 1787 Patriottenbeweging
  • 1795 – 1813 Bataafse Republiek

In de tweede helft van de 18e eeuw ontstond in de Republiek een beweging die zich sterk verzette tegen het stadhouderlijk bewind. Deze “patriotten” wilden meer invloed van de burgers op het bestuur. De spanningen liepen hoog op, ook in Gouda.

Gouda

In het midden van de 18e eeuw waren er meer dan 350 pijpenmakers ingeschreven in   het Goudse pijpenmakersgilde.

1700 Stichting van het Hofje van Cinq aan de Nieuwehaven. (zie 1970)
1701 Stichting van het Vrijthofje aan de Oosthaven. (zie 1959)
1709 De St. Mattheusmarkt (één van de jaarmarkten) in de maand september werd voor het laatst gehouden.
1712 Adriaan Roemer Vlacq werd geboren te Gouda en op 30 oktober gedoopt en overleed te Gouda op 26 oktober 1774. Hij was vice-admiraal van Holland en West Friesland.
1714 De “Beschryving der stad Gouda” (2 delen) door pastoor Ignatius Walvis verscheen. In hetzelfde jaar overleed de auteur.
1715 Er nog maar een zestiental Gouwenaars zo gefortuneerd dat zij zich de luxe van een eigen rijtuig konden permitteren.
1727 Herbouw van de molen “De Rode Leeuw” aan de Vest.
1728 De Goudse burgemeester Willem van Strijen laat een nieuw huis op de Westhaven 52 bouwen.
1732 Er werd een aanvang gemaakt met de bouw van een nieuw orgel in de St-Janskerk. Orgelbouwer was Francois Moreau. Het werd in 1736 opgeleverd.
1746 Hieronymus van Alphen werd geboren in Gouda op 8 augustus, was bekend als dichter, vooral door zijn gedichten voor kinderen. Hij overleed te Den Haag op 2 april 1803.
1748 De apothekers probeerden erkend te worden als een aparte gilde.
1749 Op 17 maart legt Pieter Jacobus van der Want Azn zijn meesterproef af als pijpenmaker en vormt de basis voor een aantal pijpen- en aardewerkbedrijven van de familie van der Want in Gouda.
1750 Anna van Hensbeek werd te Gouda geboren en op 6 mei gedoopt. Zij overleed te Gouda op 3 november 1808.
1751 De stellingmolen “De Korenbloem” werd gebouwd. In de volksmond werd de molen ook wel de “scheve molen” genoemd vanwege een ernstige verzakking.
1752 Op 24 september werd mr. Cornelis Johan de Lange, vrijheer van Wijngaerden en Ruygbroek geboren te Gouda en overleed in 1820.
1754 Al in 1754 trok een groep Gouwenaars naar het Duitse pelgrimsoord in Kevelaer, waar een afbeelding van Onze Lieve Vrouwe, Troosteres der bedrukten werd vereerd.
1756 Prof. Dr. Jan Bleuland werd geboren te Gouda op 20 juli. Hij werd stadsarts van Gouda en later hoogleraar te Harderwijk en Utrecht. Het Bleuland-ziekenhuis (tegenwoordig Groene Hartziekenhuis) is naar hem vernoemd. Hij overleed te Utrecht op 8 november 1838. 
De 6 huisjes van Hofje van De Jonge worden verkocht. (zie 1643)
1758 De 10 Huisjes van het Hofje van Gijsbert en Cornelis de Lange worden  weer verkocht. (zie 1648)
1762 Bouw van de St-Jorisdoelen aan de Lange Tiendeweg.
1765 De in verval geraakte Statensluis (ten westen van de Mallegatsluis) wordt dit jaar afgebroken. Twee jaren eerder is nog een nieuwe (derde) sluis gebouwd.
1767 Op 17 augustus werd te Gouda geboren Lodewijk van Toulon. Hij werd o.a. burgemeester van Gouda.
1768 Op 27 augustus komen Stadhouder Willem V en zijn gemalin Prinses Wilhelmina van Pruisen via de Kleiwegpoort op bezoek in Gouda.
1771 In de St.-Janskerk wordt onder de orgelgalerij een prachtig stucplafond met fraaie rondelen aangebracht.
1773 In Ameide werd op 29 januari geboren Cornelis Borsteegh en overleed te Gouda op 7 april 1834. Hij was een Nederlandse kunstschilder, illustrator en stadstekenmeester   te Gouda. Hij heeft enkele werken van Gouda gemaakt.
1777 Sloop van één van de 2 torens van het Kasteel.
1778 Anna Barbara Schilperoort werd geboren te Voorburg op 3 januari en overleed te Gouda op 14 februari 1853. Zij trouwde later met Hendrik van Meerten (predikant in de St-Janskerk). Zij was een   bekende schrijfster en zette zich in voor het onderwijs, de armenzorg en het gevangeniswezen in Gouda.
1779 Dirk Goedewaagen legde zijn meesterproef af als pijpenmaker en stichtte zijn pijpenmakerij in de Keizerstraat.
1780 Het Huis van Strijen werd gekocht door Cornelis Johan de Lange van Wijngaarde.
Willem Frederik Büchner werd geboren te Reinheim op 9 december en overleed te Gouda 2 augustus 1855. Hij is vanaf 1802 stadsarts van Gouda en heeft daar veel betekend voor de volksgezondheid, o.a. door zijn strijd tegen besmettelijke ziekten.
1783 Grondige reparatie van de Mallegatsluis, gebouwd in 1763/4.
Op 16 juni vond de oprichting plaats van een patriottisch “Vrijcorps”. De gehele schutterij werd vrijcorps om zich, zo nodig, tegen Oranje te kunnen keren.
De 6 huisjes van Hofje van Gijsbert de Lange aan het Nonnenwater worden weer verkocht. (Zie 1651).
1785 Stadhouder Willem V zag zich in dit jaar genoodzaakt het gewest Holland te verlaten.
1787 Op 12 juni werden door de Staten van Holland de z.g. “Defensiecommissie” (standplaats Woerden) ingesteld, een van de 5 leden was de heer Martinus Toulon, burgemeester van Gouda.
Cornelis de Lange van Wijngaerden werd commandant van het Goudse Vrijcorps, waarvan het hoofdkwartier na 12 juni werd verplaatst naar Hekendorp nabij de Goejanverwellesluis.
Op 21 juni marcheerde de Goudse Vrijcorps, naar een strategische punt op de dijk langs de Hollandse IJssel, 3 km ten oosten van Haastrecht bij het gehucht Hekendorp. De hier aanwezige Goejanverwellesluis is van groot militair belang.
Op 28 juni de aanhouding van prinses Wilhelmina door het Goudse Vrijcorps.
1789 De schutterij werd van patriotten gezuiverd.
1792 De Goudsche Courant verschijnt voor de eerste keer.
Op 27 januari moeten alle officieren van de schutterij hun spontons, ringkragen en papieren inleveren
1795 In 1795 eindigde de Republiek van de Zeven Verenigde Nederlanden, zij werden door de Fransen bezet. Tijdens dit bewind ontstond een economische crisis. Ook de Goudse economie kwam geheel stil te liggen, de stad verarmde zienderogen. In die tijd ontstond de bijnaam “Gouwenaar” synoniem voor “bedelaar”.
Tijdens dit bewind werd de Goudse schutterij vervangen door de 5e Cohorte van de Sedentaire Nationale Garde, daar de Fransen de stedelijke schutterijen onbetrouwbaar vonden.
In 1795 werd het begraven in de stadskerken van regeringswege officieel verboden. Menig kerkbestuur probeerde zolang mogelijk, soms zelfs door het voeren van processen, de oude privileges te handhaven. Het begraven en alles wat daarbij hoorde, vormde voor veel kerken de voornaamste bron van inkomsten.
1798 De heerlijkheden Broek, Thuil en ’t Weegje werden omgevormd tot een zelfstandige gemeente. Lang heeft deze zelfstandigheid niet geduurd, want in 1811 werden ze bij Gouda gevoegd. Bloemendaal, voormalige heerlijkheid van Gouda, werd een zelfstandige gemeente.
Op 5 oktober Ontbinding van gilden, corporaties of broederschappen, van neringen, ambachten of fabrieken.
1799 De gilden werden ontbonden.
Op 25 oktober werd het Pesthuis opgeheven en als kazerne ingericht.

Terug naar de inhoudsopgave

1800 – 1900 (19e eeuw)

Algemeen

  • 1795 – 1806 Bataafse Republiek
  • 1806 –  1810 Lodewijk Napoleon Bonaparte (1778 – 1846)
  • 1813    Einde van de Bataafse Republiek
  • 1813 – 1840 Koning Willem I (eerste soevereine vorst van de Nederlanden)
  • 1815    Overwinning te Waterloo
  • 1830    Onafhankelijkheid van België.
  • 1840 – 1849 Koning Willem II
  • 1848    De Grondwet van Thorbecke
  • 1849 – 1890 Koning Willem III
  • 1890 – 1898 Koningin-Regentes Emma (1858 – 1934)
  • 1898 – 1948 Koningin Wilhelmina.

Gouda

In de 2e  helft van deze eeuw kwam na een verval de Goudse pottenbakkerij weer op. De hand beschilderde producten zijn bekend geworden als “Gouds plateel”.

1800 Op 18 februari werd de St-Janskerk officieel toegewezen aan de Nederduytsch   Gereformeerde gemeente te Gouda, nu de Hervormde gemeente. Sinds 1573 was deze kerk al in gebruik door de protestanten.
Omstreeks deze tijd was er een sterke teruggang in de pijpenindustrie. Het aantal arbeidsplaatsen was met bijna de helft verminderd.
1801 De pijpen- en aardewerkfabriek van de firma van der Want vestigde zich in een pand aan de Kuiperstraat en blijft daar tot 1969.
1802 Op 23 februari werd Dr. W.F. Büchner tot stadsarts van Gouda aangesteld.
Andrinus Antonie Gijsbertus van Iterson werd geboren te Woerden op 11 augustus 1802 en overleed te Den Haag op 4 juni 1897. Hij was een Nederlandse apotheker en directeur van de mede door hem opgerichte  NV Stearine Kaarsenfabriek Gouda te Gouda. Hij was ook naamgever aan het van Itersonziekenhuis. Zijn 2 dochters hadden dit gelegateerd aan de Gemeente Gouda.
1803 Op 2 april overleed Hiëronymus van Alphen.
1804 Op 13 februari vindt de eerste uitdeling van de “oeconomische soep plaats. Het gemeentebestuur stelde kosteloos enkele ruimten van het Proveniershuis aan de Hoge Gouwe ter beschikking
1808 De laatste toren (de Chartertoren) van het voormalige Kasteel van Gouda werd gesloopt.
1811 Op zondag 27 oktober zijn Keizer Napoleon en Keizerin Marie Louise in Gouda geweest, d.w.z. gepasseerd. Zij kwamen van Rotterdam en waren onderweg naar het   paleis Het Loo te Apeldoorn.
1812 Het “Hofje van Cour (Koer)” wordt weer opgeheven. (zie 1650).
Kort na 1811 verdwenen de 6 huisjes van het Hofje van Feel. (Zie 1655)
1813 Bevrijding van de stad Gouda. Tijdens de Bataafse Republiek is het met Gouda economisch droevig gestemd. De Franse troepen verlaten Gouda en laten deze stad achter als één van de allerarmste steden van ons land. 
Op 21 november werd de 5e Cohorte afgedankt en zijn taak weer overgenomen door de Vrijwillig Gewapende Burgerwacht. Deze bestond reeds voor 1795.
Op 9 december erkende het PB van Gouda Willem I officieel als Soeverein vorst van het vrije Nederland.
Verschijning van deel 1 van de “Geschiedenis der Heeren en beschrijving der stad van der Goude”, door mr. C.J. de Lange van Wijngaarden.
Op 1 december kwam de Hollandse cavalerie via de Kleiwegpoort de stad binnen.
1816 Op 24 juli werd het huidige Wapen van Gouda officieel door de Hoge Raad van Adel goedgekeurd.
De gemeente Broek, Thuil en ‘t Weegje  worden weer losgemaakt van Gouda en samen met Bloemendaal en Broekhuizen ondergebracht in één nieuwe gemeente “Broek, Thuil en ’t Weegje”, ook wel aangeduid met de meer uitgebreide naam “Broek, Thuil en ’t Weegje, Bloemendaal en Broekhuizen”. Kortheidshalve “Broek c.a.”   (Broek cum annexes). Het gemeentehuis bevond zich niet binnen de gemeentegrenzen, maar op de Markt van Gouda, waar een kamer werd gehuurd in het herenlogement Het Herthuys.
Oprichting van de Kamer van Koophandel voor Gouda e.o.
1817 Verschijning van deel 2 van de “Geschiedenis der Heeren en de beschrijving der stad van der Goude” Auteur: mr. C. de Lange van Wijngaerden en Ruijgbroek.
1818 Dirk Johannes van Vreumingen geboren te Gouda op 26 november en overleden te Gouda op 10 oktober 1897. Hij was een kunstschilder te Gouda en heeft heel wat litho’s en aquarellen over Gouda gemaakt. Een omvangrijke collectie van zijn werk is    bewaard gebleven in MuseumGouda.
1820 Op 25 september overleed mr. C de Lange van Wijngaarden.
1821 Grote teruggang van de pijpenindustrie. Als oorzaak werd aangevoerd de mode van sigarenroken.
Johannes Jacobus Bertelmans wordt geboren te Amsterdam op 16 maart. Hij was een bekende kunstschilder en werd stadstekenmeester te Gouda en was mede oprichter van het “Stedelijk Museum Gouda”, tegenwoordig MuseumGouda. Hij overleed te Gouda op 31 maart 1899.
1823 Gijsbert Johannes Verspuy werd geboren te Gouda op 11 augustus, en overleed te Gouda op 30 november 1862. Hij was een Nederlandse kunstschilder te Gouda. Hij heeft heel wat litho’s, aquarellen en pentekeningen van Gouda gemaakt.
1824 Albertus Adrianus Bergen IJzendoorn werd geboren te Gouda op 28april. In 1864 volgde hij zijn vader op als burgemeester van Gouda en dat bleef tot aan zijn dood. Hij overleed te Gouda op 16 januari 1895. Later werd er een park naar hem vernoemd.
1825 Henriëtta Helena Hoffman werd geboren te Gouda op 26 april 1825 en overleed te Utrecht op 9 maart 1886. Zij was oprichtster van een volksgaarkeuken en tehuis voor bejaarde dames in  Gouda. In 1889 werd in de Keizerstraat de gaarkeuken geopend, die bijna 100 jaar in  bedrijf zou blijven.

                             De Volksgaarkeuken in de Keizerstraat

1826 Op 24 november werd te Heusden geboren P.C.Th. Malingré, later deken te Gouda
1827 Op 14 september werd de nieuw gebouwde synagoge van de Ned. Israëlische Gemeente aan de Turfmarkt ingewijd.
1829 De stadsmuren (incl. torens en poorten) werden voor afbraak verkocht en afgebroken.
1832 Op 30 oktober kwam er een definitief einde voor Gouda aan het begraven in kerken, want op 1 november werd officieel de Algemene begraafplaats in gebruik genomen.
1837 De schippers werden ontheven van de betalingsplicht van consent- of armengelden bij de vaart door Gouda. Invoering van het zogenaamde “Sluisrecht”.
1838 Opening van Sigarenmagazijn D.G. van Vreumingen aan de Wijdstraat 20. Thans de oudste sigarenwinkel van Nederland.
1839 In juli werd de Goudse Hortus Botanicus (op een terrein bij de Roode Leeuw) opengesteld voor met name apothekers en hun leerlingen. Er waren  376 plantensoorten in deze tuin te zien. De stadsarts Büchner en apotheker H. Hoefhamer hadden dit plan opgezet op basis van de Leidse Hortus Botanicus.
1840 Op 5 januari overleed te Utrecht Lodewijk van Toulon, hij was toen gouverneur van de provincie Utrecht.
1841 Bouw van de Asschuur aan de Vest naar een ontwerp van de Goudse timmerman A. Oudijk, later stichter van het aannemingsbedrijf Nederhorst. (zie ook bij 1970).
1843 Tijdens de raadsvergadering van 14 februari 1843 werd het besluit genomen de stadspoorten af te breken, daar de onderhoudskosten te hoog werden.
De sociëteit “De Reünie”, gevestigd in het pand Oosthaven 17, werd dit jaar opgericht door de fabrikant G. Prince, notaris W.J. Fortuyn, de bankier A. Dortland en   de arts A. Romeyn om de vooraanstaande mannelijke burgers bij elkaar te brengen.
1846 Opening van de “Stedelijke Bad- en Zweminrichting” aan de Houtmansgracht. (zie bij 1944).
1848 Na de invoering van de nieuwe grondwet in 1848 verkocht Gouda zijn voormalige heerlijkheden (zie bij Broek c.a. 1816).
1850 Op 2 januari werd de Werkinrichting tot wering van de bedelarij opgericht in Huize Groeneweg, voorheen Cellebroedersklooster en Latijnse School.
Op 27 juni werd voorgesteld om de Looyhallen tot gevangenis te verbouwen i.v.m. de afbraak van Tiendewegspoort.
1853 Bouw van het ARTI LEGI gebouw aan de Markt.
Oprichting op 24 februari van de NV Stearine Kaarsenfabriek “Gouda” aan de Hoge Gouwe.
In Gouda wordt gasverlichting ingevoerd.
1854 Afschaffing van de kaakstraf.
1855 Het ARTI-LEGI gebouw dateert uit 1855 en is ontworpen door Willem Cornelis van Goor. Het gebouw bood huisvesting aan de stadstekenschool (ARTI) en het kantongerecht (LEGI).
Op 19 mei werd met veel feestgedruis officieel de spoorlijn Utrecht – Gouda geopend. Het eerste station van Gouda was nauwelijks meer dan een aangepaste bouwkeet. Dit veranderde pas in 1869.
Op 21 juli vond de opening van de spoorlijn Gouda – Rotterdam plaats.
1858 Op 24 februari werd door een aantal Goudse industriëlen de Stearine Kaarsenfabriek opgericht en verplaatst naar Schielands Hoge Zeedijk/Buurtje
1859 De NV Stearine Kaarsenfabriek Gouda ging vanuit palmolie kaarsen produceren.
1860 Rond 1860 begon de familie Schrave met een wasserij (o.m. bestaande uit een ketelhuis, droogzolders en waterreservoirs) aan de Boelekade/Jan Verzwollenstraat. De naam van deze wasserij was: “De Dubbele Gieters”.
Op 9 juni 1860 werd op het schavot (achter het stadhuis) het laatste doodvonnis uitgevoerd. Daarbij vond Piet Pijnacker, een dief en moordenaar, zijn einde aan de galg.
De Waaiersluis werd opengesteld voor het scheepvaartverkeer.
1861 Op 6 april vond in het Hotel “De Zalm” (aan de Markt) de aanbesteding plaats tot de bouw van de Goudsche Machinale Garenspinnerij aan de Turfsingel 31-34.
1863 Na drooglegging van het door turfwinning ontstane Zuidplas ontstond de Oostpolder.
1864 Op 5 november werd te Delft geboren Henri Leonardus August (Henri) Breetvelt. Hij      was een Nederlandse plateelschilder bij Plateelbakkerij Zuid-Holland. Hij vervaardigde unica´s welke werden gesigneerd met decor Breetvelt.
1865 De eerste sigarenfabrieken in Gouda ontstonden rond 1865. Zij beleven aanvankelijk een snelle groei.
Nadat de Kleiwegpoort was afgebroken, werd nu ook de korenmolen “De Noord” aan de Kleiweg afgebroken.
Stichting van de HBS  in het gebouw van de Sint-Jorisdoelen
1866 De eerste stoomblekerij  “De Drie Notenboomen” werd in Gouda gevestigd.
Oprichting van een afdeling van de vereniging Tot heil des Volks.
1868 Opening van café “Belvedère” aan de Markt.
1869 Met het oog op de nieuwe spoorlijn Den Haag – Gouda werd een nieuw spoorwegstation gebouwd, dat voor die tijd heel modern was.
Er waren er plannen voor het laten rijden van een stoomtram tussen Gouda en Schoonhoven.

1870 In dit jaar werd de gemeente Broek c.a. samengevoegd met Noord- en Zuid Waddinxveen tot de nieuwe gemeente Waddinxveen.
Het wapen van de voormalige gemeente Broek c.a. kan als volgt worden omschreven. Het wapen verwijst naar Bloemendaal (de bloem), Broek, Thuil en ´t   Weegje (de vogel), Broekhuizen (het boerenhuis), het vierde deel van het wapen wordt gevormd door het Wapen van Gouda.
1872 In dit jaar werd de Crabethstraat tussen de Kattensingel en het station aangelegd om het bereik van het station te verbeteren.
Om het 600-jarig bestaan van de stad Gouda te vieren wordt er een tentoonstelling van “Goudse Oudheden”, ingericht in het ARTI-LEGI gebouw aan de Markt, door onder meer Bertelmans.
De bezoekers van de tentoonstelling en het stadsbestuur waren zo enthousiast, dat besloten werd de tentoonstelling een permanent onderkomen te geven.
Twee jaren (1874) later gebeurde dat inderdaad in het “Stedelijk Museum van Oudheden”, voorloper van  het huidige MuseumGouda.

1876 In gebruikneming van het Militair Hospitaal aan de Karnemelksloot.
1877 Op 6 juni wordt de eerste paal geslagen voor de bouw van de Kleiwegkerk, officieel Onze Lieve Vrouwe Hemelvaart. Nog geen eeuw later wordt deze kerk alweer gesloopt.
1879 Op 15 oktober wordt de Kleiwegkerk (zonder toren) ingewijd. De rooms-katholieken verlaten de Gasthuiskapel.
1880 De eerste grote uitbreiding van de stad Gouda buiten de singels begon omstreeks 1880 en strekte zich uit in westelijke richting. Het stadsdeel kreeg de naam “Korte Akkeren”. Oorspronkelijk strekt de Korte Akkeren zich in het noordwesten uit tot de Lazaruskade. De Vogelbuurt en de Weidebloemkwartier zijn er pas later aan toegevoegd.
Onthulling in het Houtmansplantsoen van het Houtmansmonument.
Op het complex van de wasserij “De Dubbele Gieters” werd een directeurswoning gebouwd.
Op 15 juli werd te Gouda geboren Jacobus Petrus Dessing en overleed te Gouda op 29 augustus 1966. Hij was een Nederlandse architect. In Gouda ontwierp hij verschillende gebouwen waaronder het St. Jozefpaviljoen aan de Graaf Florisweg en de Sacramentskerk in de Korte Akkeren.
Op 19 juli werd door Gouda een feest aan de burgemeester mr. A.A. van Bergen IJzendoorn aangeboden, omdat hij het aanbod om gedeputeerde van Zuid-Holland te worden had afgewezen.
1881 Adrianus Kaptijn kreeg vergunning om een stoomtramweg aan te leggen tussen Gouda en Bodegraven. In 1885 werd hij vervangen door nieuwe beheerders vanwege exploitatieproblemen.
Op 18 mei werd de tramlijn Gouda – Bodegraven geopend. In 1892 werden de stoomtrams vervangen door paardentrams. De lijn sluit in 1917.
1882 Op 17 mei werd de stoomtramlijn Gouda – Bodegraven in gebruik genomen.
Stalhouder P. van Hofwegen begint in de voormalig blekerij De Blauwe Haan aan de Kattensingel met een openbare badinrichting.
1883 Op 3 december begon de Goudsche Waterleidingmaatschappij met de levering van zuiver drinkwater. Het drinken van het vervuilde water uit de grachten veroorzaakte regelmatig cholera-epidemieën en andere besmettelijke ziekten. De grote promotor was de stadsarts W.F. Büchner.
Op 26 december werd de stoomtramlijn Gouda – Oudewater aangelegd door de IJssel Stoomtramweg-Maatschappij (IJSM). Het werd geen succes, daar de tram regelmatig ontspoord.
1884 In gebruik neming van de stoomtramlijn Gouda – Haastrecht. Deze begon bij het spoorwegstation en ging via de Kattensingel, Kleiweg, Hoogstraat, Markt, Tiendeweg, Fluwelensingel naar de IJzeldijk en verder naar Haastrecht.
1886 Op 24 mei werd David Michel van Buuren te Gouda geboren. Hij was van Joodse Nederlandse afkomst.
1887 In 1887 trad in Gouda een groep verontrusten uit de Nederlands Hervormde Kerk, onder de naam ‘dolerenden’. De leden konden zich, evenals een paar groepen, die hen waren voorgegaan, niet meer verenigen met de gedachten en ideeën van de Nederlands Hervormde Kerk.
1889 In de Keizerstraat in Gouda werd een gaarkeuken geopend, die bijna 100 jaar in bedrijf zou blijven.
1890 Het gebied langs de Boelekade (eeuwenlang buitengebied) was lang afgesloten geweest door de Jan Verzwollenwetering en was na demping van de sloten bebouwd met kleine woningen.
1891 Op de Oosthaven 52 werd het Hoffmannsgesticht (later het Henriëtta Hoffmanshuis genoemd)geopend. (Zie ook 1972).
1892 De Goudse Librije en het Oud-archief van de gemeente werden in de Gasthuiskapel ondergebracht.
Op 20 november werd de stoomtramlijn Gouda – Bodegraven omgezet tot een paardentramlijn.
1893 Aankoop van een pand (tegenwoordig De Haven) t.b.v. het onderbrengen van joodse oude mannen en vrouwen. Het pand op de Turfmarkt was te klein geworden.
Op 5 juni 1894 werd het pand in gebruik genomen en heette het voortaan “Centraal Israëlisch Oude Mannen- en Vrouwenhuis voor Nederland en de Koloniën”.
1894 Op 12 januari werd het pand RK Weeshuis St. Joseph op de Hoge Gouwe 31 geopend.
1897 Een nieuw gebouw op de Peperstraat 20, beneden werd het een godsdienstlokaal en boven een magazijn. Van buiten heeft het een allure van een kerk.
1898 Op 2 april werd  te Gouda NV Plateelbakkerij Zuid-Holland, in de volksmond “Plazuid”, opgericht. In 1965 werd het opgeheven.
Op 11 juli werd in Woerden Herman de Man geboren.
1899 In de achtertuin van het oude mannenhuis werd een z.g. Metaheerhuis gebouwd voor het afleggen van joodse overledenen.
Daniël den Hoed, geboren te Gouda op 18 oktober 1899 en overleden te Rotterdam op 10 maart 1950. Hij was een Nederlandse arts. En een belangrijke grondlegger van de radiotherapie in Nederland. Hij was directeur van de Rotterdamse Radiotherapie Instituut, nu onderdeel van het EMC te Rotterdam.

Terug naar de inhoudsopgave

1900 – 2000 (20ste eeuw)

Algemeen:

  • 1914 – 1918 Eerste Wereldoorlog
  • 1939 – 1945 Tweede Wereldoorlog
  • 10-05-1940 t/m 05-05-1945 Nederland bezet door Duitsland
  • 08-03-1942 t/m 15-08-1945 vm Nederlands Indië bezet door Japan.
  • 17-08-1945 Onafhankelijkheidsverklaring door Soekarno c.s.
  • 1948 – 1980 Koningin Juliana
  • 27-12-1949 begin van de Republik Indonesia
  • 1980 – 2013 Koningin Beatrix

 

 

in bewerking