Bekende Gouwenaars

Print Friendly, PDF & Email

In de loop der eeuwen herbergde Gouda vele later bekend geworden inwoners. Hieronder een aantal van deze Gouwenaars, in alfabetische volgorde.

hier._van_alphenHieronymus van Alphen (1746-1803)

De dichter van het bekende kinderversje “Jantje zag eens pruimen hangen……”, is geboren en getogen in Gouda. Na zijn studie in Leiden kwam hij echter niet meer terug naar zijn geboortestad, maar werd pensionaris van de stad Leiden en thesaurier-generaal van de Unie.  Als vurig aanhanger van het huis van Oranje werd hij na de omwenteling gedegradeerd tot ambteloos burger. Zijn bekendheid ontleent hij vooral door zijn ”Kleine Gedichten voor Kinderen”. Een litho met zijn portret is opgenomen in de collectie van het Museum Gouda.

Jacoba van Beieren (1404-1436)jacoba_v_beieren_kleur
Jacoba was in haar tijd niet alleen een gracieuze en mooie vrouw, maar ook eigenzinnig en moedig. In 1424 ontsnapte ze – na een mislukte poging het door Bourgoniërs bezette Henegouwen te overvallen – uit haar gevangenschap in Gent en vestigde zich in Gouda. Daar nam ze persoonlijk de leiding op zich van het verzet van de Hoekse steden en versloeg verschillende malen geharnast temidden van haar soldaten de troepen van hertog Filips de Goede. Uit dankbaarheid voor de gewonnen slag bij Alphen in 1425 schonk zij aan het schuttersgilde van Gouda een fraaie miskelk. Deze is nog steeds te bewonderen in het museum Gouda. Jacoba’s beeld staat in één van de nissen van de gevel van het oude stadhuis op de Markt.

van_beverninghwHieronymus van Beverningh  (1614 -1690)
Hieronymus van Beverningh werd in 1614 in Gouda geboren. Zowel zijn vader Melchior als zijn grootvaders Jan van Beverningh en Leonard Standert maakten deel uit van het Staatse leger. Hieronymus bezocht de Goudse Latijnse school. Van Beverningh studeerde vervolgens in Leiden en trad in 1645 op 31-jarige leeftijd toe tot de Goudse vroedschap. Slechts een jaar later maakte hij zijn opwachting in de Staten van Holland en West-Friesland. Van Beverningh vestigde zijn naam op internationaal niveau door de cruciale rol die hij speelde bij de totstandkoming van vele belangrijke verdragen, zoals het Verdrag van Westminster, waarmee een einde kwam aan de Eerste Engels-Nederlandse Oorlog (1652-1654). Hij werd in 1657 beëdigd als thesaurier-generaal. Aan de zijde van Willem III participeerde hij in 1674 voor de laatste keer in vredesonderhandelingen. Dit keer met Engeland, Keulen en Münster. Van Beverningh was uiteindelijk de drijvende kracht achter de Vrede van Nijmegen waarmee een einde kwam aan de Frans-Nederlandse Oorlog. Hieronymus werd ook wel “peys- of peismaker” (vredestichter, bemiddelaar) genoemd. Zijn onderhandelingen waren soms controversieel te noemen, maar altijd handelde hij in opdracht van de Staten Generaal en handelde hij in het landsbelang. Hieronymus  van Beverningh trouwde in 1655 met Johanna le Gillon (1635-1706) en is kinderloos gebleven. Een val in de universiteitsbibliotheek van Leiden en een daaropvolgende koorts werden Van Beverningh in 1690 op 76-jarige leeftijd fataal, waarna zijn lichaam in zijn grafkapel in de Sint-Janskerk in Gouda werd begraven.

buchner-wWillem Frederik Büchner (1781-1855)
In 1802 wordt Willem Frederik Büchner benoemd tot stadsdoctor van Gouda. Meer dan 50 jaar lang zet hij zich in voor de verbetering van de gezondheidszorg in onze stad. Het gezin Büchner woonde op de Turfmarkt 125. Een belangrijk werk was de  “Bijdragen tot de geneeskundige Topografie en Statistiek van Gouda” van 1842. Hij signaleerde niet allen de ongunstige leefomstandigheden van de Gouwenaren en het gebrek aan goed voedsel en hygiëne in de stad, maar ijverde ook voor de verbetering daarvan. Een marmeren borstbeeld van dr. Büchner is opgenomen in de collectie van museum Gouda.

coornhert_zw-wDirck Volkertsz. Coornhert (1522-1590)
Dirk Volkertsz. Coornhert is in 1590 in de St. Janskerk begraven. Zijn grafsteen is daar nog steeds te bezichtigen. Coornhert begon zijn loopbaan in Haarlem en werd later notaris en secretaris van de Staten van Holland. Vanwege zijn associatie met Willem van Oranje werd hij verbannen naar Duitsland. Hij heeft zich beziggehouden met de hervorming van het strafrecht en vrijheid van geweten. In de laatste jaren van zijn leven vestigde hij zich in het tolerante Gouda, in het huis “In de Braasem” aan de Oosthaven, thans nr. 52. Zijn borstbeeld in reliëf is daar in de gevel van dit pand aangebracht. Op die plaats schreef hij ook zijn bekende verweerschrift  ”De lieve vrijheidt der Conscientiën” dat hij opdroeg aan de stad Gouda met het opschrift : “… die de goude vrijheidt zo wijselijk verkiest “ .

Dirck (1505-1574) en Wouter (1520-1589) Crabeth
De gebroeders Crabeth groeiden op in de Zeugstraat te Gouda, zonen van een glazenier. Dirck vestigde wouter-crabeth-wdirck-crabeth-wzich op de Hoge Gouwe tegenover de Turfmarkt (thans nr. 153), Wouter bij de Potterspoort. Al tijdens hun leven hadden zij een grote reputatie als glazenier. Behalve de ramen van de St. Janskerk voerden ze ook opdrachten uit in de andere grote Hollandse steden. Dirk ontwierp in totaal acht ramen van de St. Janskerk, Wouter vier andere. Bekend is gebleven dat in 1562 Wouter naar den Haag reisde om de portretten van belangrijke heren waaronder de Prins van Oranje te tekenen.   

erasmus-wDesiderius Erasmus (1469-1536)
De eerste 25 jaar van zijn leven bracht Erasmus door in Gouda. Hij was de onwettige zoon van de Goudse priester Rotger Gerrits. Hij ging naar school in de parochieschool van de St. Janskerk in het gebouw aan de Markt dat thans Arti-Legi heet. Na een studie in Deventer deed hij in 1487 zijn intrede in de orde van de Augustijner kannuniken in het klooster Emmaus in het Land van Steyn bij Gouda. Hij kreeg toestemming om in Parijs verder te studeren, vanwaar uit hij nog regelmatig terugkeerde naar het klooster. In 1517 onthief de paus hem van zijn kloosterbeloften en zijn onwettige geboortestatus, waarna Erasmus de banden met Gouda rigoreus verbrak. In de Willem Vroesentuin staat een borstbeeld van Erasmus, vervaardigd door de Nederlandse beeldhouwer Hildo Krop (1884 – 1970), op een piëdestal van de Goudse edelsmid Menno Meyer (1930). Een refiëfbuste met het opschrift: “Erasmus, verwekt in Gouda, in Rotterdam geboren” is te bezichtigen in Museum Gouda.

Anna van Hensbeek (1750-1808)
Anna bracht haar jonge jaren op de Kleiweg en – na enige jaren Bodegraven – op de Turfmarkt door. Na haar huwelijk vestigt zij zich aanvankelijk in Bodegraven maar na het overlijden van haar moeder keert zij met man en dochtertje terug naar Gouda. Als haar man ernstig ziek wordt, besluit zij bij stadsvroedmeester dr. Cornelis Bleuland een opleiding tot vroedvrouw te volgen. Begin 1794 krijgt zij haar diploma, tevens een vergunning om een praktijk als vroedvrouw te starten. Zij komt echter zowel in 1796 als in 1798 in botsing met het college van vroedmeesters, omdat zij weigert de hoge boete te betalen die zij krijgt opgelegd voor het niet-afnemen van de verplichte vaderschapseed. Na de eerste keer wordt zij voor twee jaar geschorst, bij de tweede keer wordt haar vergunning definitief ingetrokken. Doordat zij bij die laatste gelegenheid haar vroedvrouwenbord heeft ingeleverd, valt dit (voor Nederland unieke) object nu in Museum Gouda te bewonderen.

cornelis-de-houtman-1565-15Cornelis de Houtman (ca. 1565 – 1599)
Cornelis en zijn broer Frederik waren zoons van de Goudse bierbrouwer Houtman, tevens lid van de Goudse vroedschap en kapitein van de plaatselijke schutterij. In 1595 ontdekten ze een nieuwe vaarroute naar de Oost, waardoor Holland niet meer afhankelijk was van Portugal voor de handel met Oost-Indië. Het vormde het begin van de kolonisatie van Nederlands Oost-Indië en van de VOC. In 1880 is in het Houtmansplantsoen in Gouda een gedenksteen onthuld met in de titel: “aan de gebroeders Cornelis en Frederik de Houtman, inboorlingen en burgers van Gouda…grondleggers van het verbond van Nederland met Insulinde..”   

itersonAdrianus van Iterson (1803-1897)
Adrianus van Iterson, geboren in Woerden, vestigde zich in 1828 als apotheker aan de Westhaven.
Hij had veel belangstelling voor de moderne chemische industrie. In 1858 werd hij mede-oprichter en directeur van de Stearine Kaarsenfabriek Gouda, waar hij de technische leiding op zich nam. Het begin van de Goudse kaarsen die over de hele wereld bekend zouden worden. Zijn naam leefde voort in het Van Iterson Ziekenhuis, gesticht en bekostigd door zijn beide dochters, dat stond op de plaats van de huidige Zuidrandflat.

james Karel James (1899-1976)
In 1938 werd James benoemd als burgemeester van Gouda. Hij had een grote belangstelling voor architectuur en beeldende kunst en vanaf het begin heeft hij zich sterk gemaakt voor de restauratie van het stadhuis van Gouda. Hij verdiepte zich in de bouwgeschiedenis en kreeg het na veel tegenwerking voor elkaar dat de restauratie plaatsvond volgens de oorspronkelijke opzet van vóór 1700. Tijdens de oorlog werd hij gevangen gezet en uit Gouda verbannen. In zijn onderduikperiode tekende hij de wapens van alle graven en heren en portretten van alle burgemeesters van Gouda, die nog steeds het stadhuis sieren. Na de oorlog werden onder zijn leiding ook het Catharina Gasthuis (thans museum Gouda), de Moriaan, de Waag en het Lazaruspoortje gerestaureerd.

Gerard Leeu (1445-1493)
Leeu was de eerste professionele boekdrukker van Gouda. In de jaren dat hij in Gouda werkte, gaf hij ongeveer 60 meest Nederlandstalige werken uit, waaronder enkele bewaard gebleven meesterwerken. In 1484 vestigde hij zich in Antwerpen waar hij tot het einde van zijn leven bleef. Het Streekarchief te Gouda herbergt nog steeds 12 van de 60 Goudse werken van Leeu. Zijn standbeeld staat in de Willem Vroesentuin naast de St. Janskerk.

leo-vromanLeo Vroman  (1915 -2014)
Werd op 10 april 1915 in Gouda geboren en was een Nederlands-Amerikaans dichter, (toneel)schrijver, tekenaar, schilder, bioloog en hematoloog. In Nederland is hij vooral bekend als dichter. Zelf beschouwde hij zich allereerst als wetenschapper. Vroman was van Joodse afkomst en woonde tot aan het begin van de Tweede Wereldoorlog aan de Krugerlaan 87 in Gouda. Hij studeerde, na de Rijks-HBS in Gouda, van 1932 tot 1940 biologie in Utrecht. Vroman woonde en werkte vanaf 1947 in de Verenigde Staten en werd in 1951 Amerikaans staatsburger. Toch geldt hij als een van de belangrijkste Nederlandse dichters. In 1964 ontving hij de P.C. Hooft-prijs. De HBS waar hij in zijn jeugd op zat, heet nu de ‘Goudse Scholengemeenschap Leo Vroman’. Hij werd benoemd tot ereburger van Gouda.  Op 16 juni 1989 ontving hij in de Martinikerk in Groningen, in het bijzijn van koningin Beatrix, het eredoctoraat in de Letteren van de Rijksuniversiteit Groningen. Hij overleed op 22 februari 2014 in Fort Worth, Texas, Verenigde Staten op 98-jarige leeftijd.

ignatius-walvis-wIgnatius Walvis (1653-1714)
Pastoor Walvis kwam in 1688 als kapelaan naar Gouda. Hij preekte in de kerk aan de Gouwe, de huidige oud-katholieke kerk. Daar hangt ook nog zijn portret. Walvis werd zoals veel andere geestelijken van die tijd een aanhanger van het Jansenisme, een stroming die de katholieke kerk wilde hervormen door terug te keren naar de leer van Augustinus (de latere oud-katholieke kerk). Walvis was een begaafd amateur historicus en leeft vooral voort door zijn boek “Beschryving der Stad Gouda”. Hij werd in 1714 begraven in de St. Janskerk.