Gouda 1900 – 1975

Print Friendly, PDF & Email

KRONIEK VAN GOUDA

1250 jaar Goudse geschiedenis in jaartallen verzameld door G. Kooijman

1900 16 februari. De eerste verpleegster, Maria Deys, oud 36 jaar, be­noemd aan het Catharina-Gasthuis.
6 december. Stephanus Johannes Paulus Kruger (1825-1904), laatste president van de Zuidafrikaanse Republiek wordt bij het passeren van Gouda door het gemeentebestuur officieel begroet. Ook zijn deputaties van tientallen verenigingen ter begroeting aanwezig.
Oprichting van de “Goudsche Melkinrichting” aan de Turfsingel.
Oprichting van de vereniging “Natuursport”, de oudste natuur­historische vereniging in Nederland, in december 1901 als afde­ling Gouda opgenomen in de (Kon.) Ned. Natuurhistorische Ver­eniging.

De karren met de ko­peren kannen van de Goudsche Melkinrich­ting aan de Turfsingel – ’s zomers omkleed met flanellen hoezen hebben vele tientallen jaren het stadsbeeld verlevendigd. – Ar­chief “Die Goude”.

 1901 Het politiebureau wordt gevestigd aan de Markt 72.
Aanleg van het Van Bergen IJzendoornpark.
Het orgel van de r.-k. kerk aan de Kleiweg wordt verkocht aan de Ned. Hervormde Kerk te Zevenhuizen (Z.-H.).
De ramen van de St.-Janskerk gerestaureerd onder leiding van ir. J.L. Schouten uit Delft. Voltooid in 1936.
 1902 De r.-k. kerk aan de Kleiweg krijgt een toren.
Vestiging van het “Centraal Tehuis voor Israëlieten in Nederland” aan de Oosthaven nr. 31.
Demping van het grachtje in de Groeneweg en de Tuinstraat.  
 1903 Het ambt van wijkmeester (bijhouden van de bevolkingsboekhou­ding) wordt opgeheven.
Het in de polder Bloemendaal gegraven kanaal, de zgn. Nieuwe Vaart, van Gouda richting Waddinxveen is gereed. Eerste coupure 1898-1903.
Aanleg van de P.C. Bothstraat, genoemd naar de Goudse dichter P.C. Both.
Bouw van de nieuwe St.-Josephkerk aan de Gouwe. Zij vervangt de Minderbroederskerk. Architect: C.P.W. Dessing uit Gouda. Het gebouw wordt in 1979 verkocht aan de evangelisatie Johan Maasbach.
Oprichting “van de Coöperatieve tuiniersvereniging “Gouda en Omstreken”.
Harmen Wortman laatste Goudse stadsomroeper. Hij vervult die functie tot 1933.  
 1904 De brugverbinding tussen Wachtelstraat en Jaagpad, een ijzeren  draaibrug, in gebruik genomen.
De schepradwatermolen aan de Moordrechtse Tiendeweg buiten gebruik gesteld en vervangen door een zuiggasgemaal.
Oprichting van de vierjarige Handelscursus, later uitgegroeid tot de Gemeentelijke Middelbare Handelsavondschool met 3- en 5- jarige cursus, in een gebouw aan het Paradijs. Opgeheven door het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen. De laatste examens werden gehouden in 1975. 
 1906 Oprichting van de voetbalvereniging “Gouda”.
De Gouwe en de Turfsingel worden aanmerkelijk uitgediept. 
 1907 Opheffing van de stoomtram Gouda-Oudewater.
2 augustus. De Goudse schutterij opgeheven. Het muziekkorps blijft nog jaren voortbestaan als Stedelijk Muziekkorps.  
 1908 Bouw van een nieuwe hooggelegen spoorbrug over de rivier de Gouwe.
Oprichting van de muziekvereniging “De Pionier”.
De Gereformeerde Gemeente aan de Turfmarkt gesticht.
De naam Elzenmarkt verdwijnt. Deze naam bleef gehandhaafd voor het gedeelte van de Turfmarkt tussen de St.-Antheunisbrug en de Vrouwesteeg. Hier werden o.m. de elzetakken aangevoerd die door de bakkers in hun oven werden gestookt.
Oprichting van de Goudse gymnasiasten vereniging “Utile Dulci”.
 1909 Afbraak van het Proveniershuis aan de Hoge Gouwe t.b.v. de Ge­meente Lichtfabrieken, later Gemeenschappelijk Energiebedrijf.
De heer Vermaat jr. biedt de postdienst een pand te koop aan: hotel “De Zalm”. De zijgevel, 53 meter lang, zou als voorgevel kunnen dienen. Het gebouw is 13 meter diep. Van de aanbieding wordt geen gebruik gemaakt.
De wijkindeling vervalt. Er komt een nieuwe straatsgewijze huis­nummering.  
 1910 20 januari. De eerste paal voor een elektrische centrale wordt ge­slagen. Op 15 september wordt de eerste stroom geleverd voor de Tentoonstelling van toegepaste elektriciteit in de tuin van de Sociëteit “Ons Genoegen” aan de Boelekade.
Het Van Iterson-Ziekenhuis in gebruik genomen. Geschenk aan de gemeente van de beide dochters van A.A.G. van Iterson, op­richter van de Stearine-Kaarsenfabriek Gouda.
Het Catharina-Gasthuis wordt als gasthuis opgeheven. Daarna in gebruik genomen als bejaardentehuis voor armlastigen, het zgn. Bestedelingenhuis.
Soepuitreiking bij de voormalige Lazaruspoort, Rotterdamsche Veer. In de volksmond heette deze plaats “De Soepketel”. De uitreiking vond plaats tot 1935.
De vereniging ter bevordering van het vreemdelingenverkeer “Gouda Vooruit” opgericht. Zij maakt o.m. propaganda met de dan populaire sluitzegel.
Oprichting van de Ambachtsschool in een nieuw gebouw aan het Paradijs. In 1932 verhuist de school (thans Technische School) naar Graaf Florisweg 64.  
 1911 Eerste Goudse bioscopen: ,,Gouda Vooruit” aan de Hoogstraat  en ,,Cinema Pathé” aan de Kleiweg.
De “Goudsche Courant” verhuist van de Lange Tiendeweg naar Markt 31. Thans gevestigd op Markt 26.
Op 4 februari wordt de Roei- en Zeilvereniging “Gouda” opge­richt, waarvoor aan de plas ‘s-Gravenbroek te Reeuwijk een club­huis wordt gebouwd.

De postkoets die tot 1914 de verbinding tus­sen Gouda en Schoon­hoven, via Haastrecht en de Vlist, onder­hield, moest verdwij­nen door de ingebruik­neming van het zgn. bellentreintje. – Ar­chief “Die Goude”.

 1912 Omstreeks dit jaar oprichting van de zgn. “Papzaal” voor papver­strekking aan 150 arme kinderen, door bestuursleden van de ver­eniging “Tot Heil des Volks” aan de Peperstraat. De “Papzaal” verhuist later naar de Vogelenzang, thans Wilhelminastraat.  
1913 De Goudsche Sportvereeniging (G.S.V.) opgericht. Er wordt ge­speeld op een terrein aan de Voorwillens.
13 november. De zgn. “Nieuwe Schouwburg” in gebruik geno­men, gebouwd op initiatief van de sociëteit “Ons Genoegen” op haar terrein aan de Boelekade. 
1914 Op 5 februari wordt in Gouda de Bond van Kaasproducenten (zelfkazende boeren) opgericht, die een pakhuis aan de Wachtel­straat opent. Op deze plaats staan thans de gebouwen van de Coöperatieve Producenten-Handelsvereniging.
31 juli. Wereldoorlog I breekt uit. Het mobilisatiebevel wordt van kracht. Voor tijdelijke huisvesting van de opgeroepen infanteris­ten wordt een aantal scholen gevorderd. Voor vluchtelingen uit België wordt aan de Graaf Florisweg een barakkenkamp gebouwd.
16 november. Eerste rit van het lokaaltreintje Gouda-Schoon­hoven. 
1915 Restauratie van de St.-Janskerk. Haar muurhuizen worden wegge­broken.
Instelling van de Gemeentelijke Reinigingsdienst.
Het infanterie-bataljon wordt vervangen door het depot wielrij­ders, dat hier tot de demobilisatie in 1918 gevestigd blijft. Het verwierf internationale bekendheid door het fietsende muziek­korps.

Het muziekcorps van het Depot Wielrijders in Gouda maakte toch­ten door het gehele land. De foto werd ge­nomen tijdens een rust in de buurt van Vrou­wenakker. -Archief “Die Goude”.

1916 De familie van de in 1898 te Woerden geboren schrijver van streekromans Herman de Man (aanvankelijk pseudoniem voor Salomon Herman Hamburger, maar sinds 1943 officieel Salomon Herman de Man) vestigt zich te Gouda, eerst in een winkelpandje aan de Keizerstraat, later aan de Molenwerf. Zijn romans en novellen spelen zich voornamelijk af in de Lopikerwaard. In zijn Goudse jaren werkt hij in 1917 enige tijd op de scheepswerf van de familie Prins, die zich bevond aan de Gouderakse dijk tegen­over de Mallegatsluis. Hieraan danken wij zijn boek Scheepswerf De Kroonprinces”. In 1921/22 is hij gedurende bijna een jaar als redacteur verbonden aan het “Dagblad van Gouda” aan de Hoge Gouwe. Een polemiek in zijn krant met dr. S.S. Hoogstra, direc­teur van de r.h.b.s., leidde tot zijn vertrek uit Gouda op 24 juli 1922. Hij overleed op 14 november 1946 bij een vliegtuigonge­luk.
19 juni. Grote optocht van Belgen als dank voor de genoten gast­vrijheid als oorlogsvluchtelingen.
Omstreeks deze tijd wordt het terrein van scheepswerf Van Vlaar­dingen aan Schielands Hoge Zeedijk verkocht aan de Stearine­Kaarsenfabriek. De scheepswerf verhuist naar de overkant, gemeente Gouderak. Dit betekent aan de Goudse zijde van de IJssel het einde van ruim 500 jaar scheepsbouw.
6 november. Opening van het nieuwe gebouw der Rijks Hoogere Burgerschool aan de Burgemeester Martenssingel. 
1917 Hotel restaurant “Het Blauwe Kruis” (voor geheelonthouders) aan de Westhaven geopend.
Stopzetting van de paardetramlijn Gouda-Bodegraven.
Wegens rantsoenering door de gemeente Gouda is er tussen 13.30 en 18.00 uur geen gas voor verlichting van het postkantoor. Er moet daarom elektrische verlichtingsapparatuur worden gehuurd.
Op 27 augustus overlijdt te Utrecht burgemeester Martens. Hij wordt opgevolgd door Ulbo J. Mijs, burgemeester van Middel­harnis.
Op 18 oktober wordt het Natuurkundig Genootschap voor Gouda en Omstreken opgericht. Het wordt, enige jaren na de feestelijke viering van het gouden jubileum, in 1970 opgeheven. 
1918 De Coöperatieve Tuiniersvereniging “Gouda en Omstreken” bouwt aan de Houtmansgracht een houten veilinggebouw, gedeel­telijk over het water van de Blekerssingelgracht.
Het grootste gedeelte van de Goudsche Machinale Garenspinnerij wordt door brand verwoest.
Aanleg van de Burgemeester Martenssingel.
De wapenstilstand op 11 november maakt een einde aan Wereld­oorlog I. Op veel plaatsen in ons land is het onrustig. In Gouda wordt een Burgerwacht opgericht, die o.m. openbare gebouwen bewaakt.
Oprichting Goudsche H.B.S.-Vereniging. 

Toen in dit pand aan de Westhaven, waar­van de gevel dateert uit ca. 1617, in de 18de eeuw een tabakswinkel werd gevestigd, werd de naam “In de Goe­koop” veranderd in “De Moriaen “. – Fo­to Bob de Wit, ca. 1960.

1919 Voetbalvereniging “ONA” (Ontspanning na Arbeid) opgericht.
10 juni – 6 september staking van de bouwvakarbeiders.  
1920 1 april. De Post- en Telegraafdienst neemt het Goudse telefoon­net, eigendom van de N.V. Goudsche Telefoonmaatschappij over. De administratie blijft op het adres Turfmarkt 13.
De gemeente koopt het huis “De Moriaen” aan de Westhaven. Hierin wordt in 1938 het pijpen- en aardewerkmuseum gevestigd.
In de St.-Janskerk geplaatst glas 28c: De herbouw van de tempel. Glazenier: L.J. Knoll naar een tekening van H. Veldhuis, beiden te Delft; schenkers: zij die vóór 1920 hebben bijgedragen in de kosten van de restauratie van de glazen.
1921 Aanleg van de Van Swietenstraat op de plaats waar voordien de laatste grote buitentuin lag, die van de kaashandelaar H. Eyssen.
Het badhuis in de Groenendaal wordt in gebruik genomen.
Koningin Wilhelmina bezoekt, vergezeld van prinses Juliana op 29 april de op een terrein aan de Van Beverninghlaan gehouden tentoonstelling van Boskoopse cultures.
De gemeente verkoopt de Bleekerskade (reeds genoemd in 1594), lopend van het Buurtje tot de Bosweg, aan de Stearine-Kaarsen­fabriek.
Op 24 juni wordt de Goudse Reddings Brigade opgericht. 
1922 Opheffing van het laatste militaire garnizoen.
31 maart. Oprichting Volksuniversiteit Gouda, als afdeling van de Rotterdamse Volksuniversiteit.
Langdurige staking (ca. tien weken) in de Goudse blekerijen.
1923 De varkensmarkt wordt van nu af gehouden op het Kazerneplein. Tot 1977.
Ter gelegenheid van het zilveren regeringsjubileum van koningin Wilhelmina en het 75-jarig bestaan van de afdeling Gouda van de Hollandsche Maatschappij van Landbouw wordt een landbouw­tentoonstelling gehouden op het terrein van de Sociëteit “Ons Genoegen” en het in 1922 vrij gekomen Kazerneplein, verbonden door een brug over de Blekerssingel. 
1924 Opheffing van de stedelijke Bank van Lening, gevestigd in de Agnietenkapel.
1925 In het Admiraalshuis, Turfmarkt 142, is de kosterij van de Gere­formeerde Bond in de Ned. Herv. kerk gevestigd. In het achter­huis, gebouw “Calvijn”, houdt deze bond z’n kerkdiensten tot 1962. 
1926 Op 13 januari wordt de Vereniging voor Vreemdelingenverkeer opgericht, aanvankelijk gehuisvest ten kantore van de Goudsche Courant (Markt 31 ), later in de Waag en thans in het gebouw ,,Arti Legi”.
4 maart. Ingebruikstelling van de veemarkt op het voormalige Kazerneplein.
Opheffing van de veerdienst Veerstal-Gouderaksedijk.
Het autobusstation aan Achter de Waag wordt in gebruik ge­nomen.
Bioscoop “Thalia” gevestigd op de hoek Kleiweg/Regentesse­plantsoen.
Op initiatief van de Goudse VVV start een “Comité tot Behoud van de Reeuwijksche en Sluipwijksche Plassen” een in 1930 met succes bekroonde actie tot behoud van dit voor Gouda zo belang­rijke plassengebied.
Nabij de P.C. Hooftstraat wordt een openbaar plantsoen bij het zgn. Boerenwiel aangelegd.

De Agnietenkapel, vroeger behorende tot het klooster van St.­Agnes, na de demping van het Agnietenwater­tje, omstreeks 1912. In de jaren 1972-1975 werd het gebouw ge­heel gerestaureerd. -Archief “Die Goude”.

 1927 Voorbereidende werkzaamheden voor de bouw van de Juliana­sluis. Er treden grondverschuivingen op tengevolge van zand wer­king in de veenlaag.
Tot in 1930 enorme zandstorting in de Oostpolder in Schieland op de plaats waar de Julianasluis zal worden gebouwd.
Spanningen tengevolge van de door een groep raadsleden in het kielzog van het raadslid (later wethouder) K.R. van Staal gevoer­de politiek leiden tot het aftreden van burgemeester Mijs. Hij wordt opgevolgd door E.G. Gaarlandt, burgemeester van Gorin­chem, die de gemeenteraad weer in goede banen weet te leiden.  
 1928 De door het Wees- en Aelmoezeniershuis aan de wezen voorge­schreven kleding wordt afgeschaft.
120 aardewerkers/schilders van de Plateelbakkerij Zuid-Holland op de hoek Verlorenkost/Raam gaan geruime tijd in staking.
15 juni. Eerstesteenlegging van het St.-Jozefpaviljoen aan de Graaf Florisweg. Architect is Jac. P. Dessing uit Gouda.  

Plateelschilderes in haar werkplaats. De plateelbakkerij werd in Gouda reeds in het be­gin van de 17de eeuw uitgeoefend. Alle grote fabrieken zijn thans gesloten, de laatste in 1984. – Foto Bob de Wit, ca. 1960.

1929 Op 5 januari vindt de opening plaats van de Openbare Leeszaal en Bibliotheek in het pand Oosthaven 54, in 1973 verplaatst naar het gerestaureerde Weeshuis aan de Spieringstraat.
In februari brandt de brandweerkazerne aan de Nieuwe haven af.
20 april. De diverse diensten van de PTT, loketten, bestelling enz. worden wegens verbouwing van het postkantoor tijdelijk overge­bracht naar de Agnietenkapel aan de Nieuwe Markt.
14 november. Opening van het St.-Jozefpaviljoen, zieken- tevens aanvankelijk bejaardenhuis, aan de Graaf Florisweg.
De provinciale weg Gouda-Boskoop aangelegd, ten dele op het voormalige Jaagpad. De werkzaamheden duren voort tot in 1930. 
1930 Herstel van de walmuren van de Haven.
De St.-Jansbrug over de Haven, bij de Donkere Sluis, wordt ver­nieuwd.
16 november. De joodse begraafplaats aan de Bloemendaalseweg in gebruik genomen. In 1976 geruimd, evenals die aan de Boele­kade. De stoffelijke overschotten worden dan overgebracht naar begraafplaatsen in Wageningen, Woerden en Den Haag.

In de strenge winter van 1928-1929 brand­den in ons land enkele bekende gebouwen af; daaronder ook de Goudse brandweerka­zerne, gevestigd op het terrein van het voormalige Clarissen­klooster aan de Nieu­wehaven. -Archief ,,Die Goude”

1931 Bouw van de Westerkerk der Ned. Hervormde Gemeente.
4 oktober. De oudste polder in Rijnland, polder Bloemendaal, be­staat 600 jaar.
Begin van de bouw van de Julianasluis en bijkomende werken, zo­als het graven van het scheepvaartkanaal tussen Julianasluis en Gouwe en het stroomkanaal naar het gemaal mr. Pijnacker Hor­dijk.
1932 Op 13 februari wordt de Goudsche Industrie- en Huishoudschool officieel geopend. Zij is gehuisvest in Oosthaven 68. Thans als Algemene school voor lager en middelbaar beroepsonderwijs “De Breevaart” gevestigd aan Jan van Renesseplein 1.
5 juli. De H. Sacramentskerk in de Korte Akkeren ingewijd door mgr. Aengenent, bisschop van Haarlem. Ontwerp architect Jac. P. Dessing.
7 oktober. Bijeenkomst tot oprichting van de Oudheidkundige Kring “Die Goude” in café-restaurant “Het Schaakbord” aan de Kleiweg.
Aan de Bodegraafsestraatweg wordt een wielerbaan gebouwd. In 1938 afgebroken. 
1934 Voetbalvereniging “Joda:nboys” opgericht.
Achter het koor van de St.-Janskerk wordt de Van der Vorm­kapel gebouwd met als doel het bewaren van gebrandschilderde ramen, afkomstig uit het voormalige klooster der Augustijner kanunniken te Gouda, voorheen bestemd voor het door brand verwoeste klooster te Stein (zie 1580). Op 17 september aan­vaardt C. van Krimpen, president-kerkvoogd, de kapel uit naam van de kerkvoogdij der Hervormde Gemeente.
18 oktober. Opheffing van de stoombootdienst Gouda – Boskoop, de “Vooruitgang”, in de volksmond de “Boskoper” genoemd. De “Vooruitgang” had ligplaats aan de Kattensingei tegenover de Crabethstraat. De op Leiden varende “Volharding” vertrok van het Bolwerk. 

De walmuren van de Haven werden gerestaureerd door de aannemer Mooten uit Moordrecht; de kosten bedroegen f 27.700,-! -Archief “Die Goude”.

1935 Het Moordrechtsche Verlaat gedempt.
10 september. Eerste schutting in de Julianasluis.
De gemeente verkoopt het gebouw Turfmarkt 111 aan het Leger des Heils. In 1860 was hier een meisjeskostschool gevestigd, later -tot 1925 -de Tweede Burgerschool voor meisjes, een zgn. muloschool.
In de St.-Janskerk wordt glas 28b geplaatst, het Wapenraam. Gla­zenier: L.J. Knoli, naar een tekening van D. Boode, beiden te Delft; schenkers: zij die na 1920 bijdroegen in de kosten van de glazenrestauratie.
1936 11 mei. De Koninklijke Stearine-Kaarsenfabriek “Gouda-Apollo”  door brand verwoest. Reeds kort daarna wordt met de herbouw begonnen.
De gemeente maakt het Bolwerkplan. Uitgevoerd in het eind van de jaren 50. 
De Julianasluis voor scheepvaart geopend. Aanvang van de heffing van Gouwerechten.
De Nood-Godsbrug over de Haven, bij het Postkantoor, wordt vernieuwd.
De Graaf Florisweg wordt verbreed, na demping van de weterin­gen aan weerszijden.
De restauratie van de glazen in de St.-Janskerk is voltooid.
1937 Vestiging van de “Joodse jeugdfarm” aan de Ridder van Catsweg.
Doel: opleiding van Palestina-pioniers door onderwijs in land- en tuinbouwvakken. In 1943 wordt het pand gevorderd door de Duitse Sicherheitsdienst.
Dit jaar wordt op de kaasmarkt 4½ miljoen kg. kaas aangevoerd met 15.245 wagens.
1938 Opheffing van het Gaarderskantoor voor de scheepvaart aan het Bolwerk.
Overleden burgemeester E.G. Gaarlandt. Hij wordt opgevolgd door mr. dr. K.F.O. James, chef van het kabinet van de burge­meester en van de secretarie-afdeling Havenbeheer te Rotterdam. De Stedelijke Muziekschool aan de Westhaven wordt opgeheven.
Bouw van de groentenveiling aan de Bodegraafsestraatweg.
,,De Moriaen” wordt pijpen- en aardewerkmuseum.
Het bejaardencentrum “Huize Juliana” aan de Koningin Wilhel­minaweg geopend.
Afbraak van het St.-Elizabethsgasthuis aan de Kleiweg. In de volksmond heette dit “het oudevrouwenhuis”.
Tentoonstelling Goudse Glazen. Oprichting van het “Fonds Goudse Glazen”.
Het stoomgemaal van Rijnland aan de Fluwelensingel wordt bui­ten werking gesteld.
Demping van de Jan Verzwollewetering.
Per 31 december telt de stad volgens het Analytisch verslag van de Gemeenteraad Gouda 32.711 inwoners. 
1939 Het Spaardersbad aan de Van ltersonlaan wordt geopend.
Het mobilisatiebevel wordt van kracht. In Gouda wordt weer een garnizoen gelegerd (depot wielrijders), bovendien de staf van het Oostfront Vesting Holland in het gebouw van de r.h.b.s. Wanneer op 13 mei 1940 het Veldleger moet terugtrekken achter de Hol­landse Waterlinie, wordt hier gedurende korte tijd ook het hoofd­kwartier van de commandant Veldleger ondergebracht.
De Blekerssingel en de Fluwelensingel worden verbreed in ver­band met het toegenomen verkeer.
Afbraak van het Lazaruspoortje aan het Nonnenwater.
Alle gebrandschilderde ramen uit de St.-Janskerk worden in de loop van dit en het volgende jaar verwijderd en in 201 kisten ondergebracht op boerderijen, in de duinen en in bankkluizen. Glas 15, het oudste, voorstellende de doop van Jezus, wordt het eerst uitgenomen en in veiligheid gesteld tegen het dreigend oor­logsgevaar. Prins Bernhard brengt in verband hiermee op 26 okto­ber een bezoek aan de kerk.

“Huize Juliana” aan de Koningin Wilhelmi­naweg, ca. 1960. – Foto Bob de Wit.

1940 Demping van de Nieuwehavengracht. Het gebeurt zeer primitief: de bekisting voor het riool wordt van deuren en schotten ge­maakt.
Diverse stukken grond worden aangekocht voor de aanleg van een nieuwe Algemene Begraafplaats (IJsselhof). Het aanleggen van dit kerkhof aan de Goejanverwelledijk zal in werkverschaffing worden uitgevoerd.
De spoorwegtunnel in de Spoorstraat komt gereed. Het daarbij opgeruimde Bloemendaalsche Verlaat heeft dan 350 jaar bestaan.
In de nacht van 9 op 10 mei inval der Duitse troepen.Uit het Lingegebied worden duizenden personen geëvacueerd naar Gouda en omgeving. Zij keren na de capitulatie weer terug.
14 mei. Landelijke capitulatie voor de Duitse overweldiger. Burge­meester James richt zich via de radiodistributie tot de inwoners van Gouda.
15 mei. Veel Duitse soldaten, afkomstig uit Rotterdam, bezetten Gouda. Na 12 uur ’s avonds mag men zich. niet meer op straat be­vinden. Een stroom daklozen ten gevolge van het bombardement van Rotterdam komt als vluchteling in Gouda aan.
In de nacht van 15 op 16 mei worden in de St.-Janskerk 1200 Duitse wielrijders ondergebracht vanuit het gebombardeerde Rot­terdam. Ze blijven t/m 18 mei.
Enkele honderden geweren, enkele tientallen revolvers en munitie die van de Nederlandse troepen waren ingenomen, benevens een zendapparaat dat eerst door de Nederlanders op de Duitsers was buit gemaakt, worden door twee Duitse officieren in het zgn. Kraamvrouwenportaal van de St.-Janskerk geborgen. Ze nemen de sleutels mee en de zaak wordt vergeten.
Het eerste conflict met de bezettende macht doet zich voor in Gouda: burgemeester James, zich beroepende op het Landoorlog­reglement, weigert medewerking te verlenen aan het inschakelen van arbeiders bij het herstel van het vliegveld Ypenburg.
De gemeenteraad vergadert in het vervolg onder voorzitterschap van mr. H.P.C.M. de Witt Wijnen, wethouder, aangezien burge­meester James wegens belediging van een Duitse officier is gevan­gen genomen.
Het politiekorps wordt met twaalf man uitgebreid ter beveiliging van de stad tijdens verduistering. In totaal zijn er 36 man bij de politie in dienst.
Wethouder Koemans is speciaal belast met de zorg voor de voed­selvoorziening. Hij laat braakliggende gronden in cultuur brengen.
Het voormalig depot wielrijders (Nederlandse militairen) dat van september 1939 tot juli 1940 te Gouda was gelegerd, biedt de burgemeester via garnizoenscommandant Janssen een bedrag van van f. 500,- aan, om als aandenken aan hun verblijf in Gouda, een bank aan de Hanepraai te plaatsen. Geplaatst in 1947.
22 juli. De Loyhalle verkocht. De Oudheidkundige Kring “Dje Goude” verzoekt de St.-Pauluskapel niet te slopen.
In de Korte Akkeren en in het Nieuwevaartgebied wordt grond beschikbaar gesteld als tuingrond voor volkstuinen i.v.m. de pro­duktieslag 1940.
De Vereniging voor Vreemdelingenverkeer te Reeuwijk verzoekt medewerking voor opheffing der tollen aan de Bodegraafsestraat­weg.
Ook in Gouda wordt voor het eerst gecollecteerd voor de zgn. Winterhulp, waaraan (voor de laatste maal!) notabele Gouwenaars hun naam verlenen.
Gouda telt in dit jaar 257 joodse ingezetenen.

De bezetters plaatsen overal borden; dit bord stond op de Markt voor een schuilkel­der, tegenover Albert Heijn. – Archief “Die Goude”.

Een Duits militair muziekcorps marcheert vanuit de Dubbele Buurt naar de Markt. – Archief “Die Goude”.

 1941 Sloop van de “Loyhalle” aan de Jeruzalemstraat, voorheen kloos­ter van de Collatiebroeders en Heilige-Geesthuis (weeshuis), met inbegrip van de St.-Pauluskapel.
25 februari. Bominslagen in de panden Fluwelensingel 42, 43 en 44. Later ook in de Cornelis Ketelstraat en de Krugerlaan (13 juni). Er vallen doden te betreuren.
1 maart. Vanaf deze datum tot 1 januari 1942 moet aan alle in­woners boven 15 jaar een persoonsbewijs worden uitgereikt.
Op verzoek van kerkelijke autoriteiten worden aan religieuzen (nonnen) op hun verblijfplaats persoonsbewijzen verstrekt, nadat de gemeente eerst de werkelijke en de kerkelijke naam heeft vast­gesteld.
19 april. Burgemeester mr. dr. K.F.O. James officieel als burge­meester ontslagen. De oud-beroepsofficier E.A.A. Liera, natio­naal-socialist, wordt tot zijn opvolger benoemd.
10 mei. Velen sluiten de gordijnen, in sommige wijken zó alge­meen, dat dit door de Sicherheitspolizei (S.D.) als een demonstra­tie wordt beschouwd.
Augustus. De waarnemend voorzitter van de gemeenteraad deelt mee: ,,dat in opdracht van de Rijks-Commissaris der Bezette Ge­bieden (dr. A. Seyss-lnquart), bij verordening 152 van 1941, 11 augustus de werkzaamheden der gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouders blijven rusten … “. Een historisch moment in de Goudse geschiedenis. De eerste raadsvergadering werd gehouden onder Thorbecke’s gemeentewet op 15 juli 1851, de laatste onder de Duitse bezetting op 11 augustus 1941.
14 november. De naam van het rusthuis “Juliana” moet veran­derd worden in “Rusthuis Juliana van Stelberg”.
15 november. Publikatie: gedurende de maanden november en december mag een wintervoorraad aardappelen worden opgesla­gen.
1 december. Gouda telt 35.000 inwoners.
13 december. De burgemeester roept gegadigden op voor het ver­vullen van vrijwillige arbeidsdienst. Dienstduur 4½ maand.
De Ir. de Koek van Leeuwensluis wordt in 1941/42 in de Nieuwe Vaart gebouwd. De Kromme Gouwe aan het eind van het Jaag­pad wordt afgedamd.
De burgemeester laat aanplakken dat de Duitse overheid vrijwilli­gers oproept voor dienstneming bij het vrijwilligerslegioen Neder­land en bij de Waffen SS.
Begrotingswijziging in verband met tewerkstellingen in Duitsland en de kosten voor onderwijs aan joodse kinderen.
Om brandstof te besparen zal het stadhuis voortaan op zaterdag gesloten zijn, met uitzondering van de “Burgerlijke Stand”.
Ingrijpende verbouwing van de Mallegatsluis. Er worden elektri­sche hef- en valbruggen aangebracht. In 1943 voltooid.
Goudse verzetslieden sluiten zich in het najaar aan bij de Orde­dienst (O.D.), waarvan de districtscommandant H. van Roijen, kolonel der genie, in Gouda woont. Drie initiatiefnemers worden 13 maart 1942 gearresteerd. Kolonel Van Roijen overlijdt al kort daarna in het Polizeidurchgangslager in Amersfoort.
In dit en de volgende bezettingsjaren ontstaan verschillende ver­zetsgroepen, waaruit organisaties zoals de Nederlandse Binnen­landse Strijdkrachten (B.S.), de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers (L.O.), de Landelijke Knokploegen (K.P.) en uitgevers, drukkers en verspreiders van illegale bladen zouden voortkomen. Gouda heeft daaraan zijn deel geleverd.

De Looyhallen aan de Jeruzalemstraat, waarin eens het klooster van de Colla­tiebroeders was ge­vestigd. – Archief “Die Goude”.

 1942 Publikatie van de burgemeester: ,,Insulinde (voormalig Neder­lands Oost-Indië) in oorlog”. In een ophitsend artikel in het ge­meente blad wordt stelling genomen tegen de officiële Nederland­se en Nederlands-Indische regering.
Kinderen geboren tussen 1 maart 1939 en 10 februari 1942 krij­gen op dokters voorschrift van de gemeente vitamine D-tabletten.
Eerste verstrekking van bonkaarten voor levensmiddelen t.b.v. zware en zeer zware arbeid, en extra zeep voor kinderen jonger dan vier jaar.
Burgemeester Liera publiceert dat hij bij de beoordeling der ambtsvervulling door gemeente-ambtenaren doet gelden de mate van steun die hij van de ambtenaar krijgt bij de uitoefening van zijn burgemeesterstaak.
Aangezien de namen van levende leden van het Koninklijk Huis uit straatnamen en van gebouwen moeten verdwijnen, wordt de Wilhelminastraat (weer) Vogelenzang, de Koningin Wilhelmina­weg Surinamestraat, de Prinses Julianastraat Curaçaostraat.
In augustus bepaalt de Wehrmachtsbefehlshaber dat alle post- en sierduiven moeten worden afgemaakt, behalve o.m. de wat kwali­teit betreft bij uitstek waardevolle zeer grote verzameling van een inwoner van Gouda. Aan deze collectie worden ook nog enige honderden waardevolle duiven van liefhebbers van elders toege­voegd.
De Ortskommandant – de plaatselijke Duitse militaire autori­teit – neemt verkeersmaatregelen. Rechts lopen en fietsen is ver­plicht, en men is strafbaar als men hieraan niet voldoet. De be­volking wordt geboden correct tegen de Duitse weermacht op te treden… , het is bekend, aldus de Ortskommandant, dat het ge­drag van de weermacht ook niets te wensen overlaat.
Cafés en winkels worden gewaarschuwd de Duitsers even goed te bedienen als de Nederlanders, anders volgen zware straffen.
24 juli. De joodse ingezetenen moeten tussen 9 en 13 uur hun rij­wielen inleveren op het Stadserf aan de Turfmarkt.
Aan houders van zgn. ,,vetkaarten” worden nummerkaarten ver­strekt ten behoeve van verdeling van vlees van noodslachtingen, het zgn. vrijbankvlees. (Er bestonden tijdens de distributie van
levensmiddelen houders van “vetkaarten en houders van “boter­kaarten”. De laatsten waren meer bemiddeld.)
Op het stadhuis zijn formulieren verkrijgbaar voor vrijstelling van rijwielvordering. Hiervoor komen in aanmerking: houders van ambts- of dienstrijwielen, sommige handwerkslieden, landbou­wers en zij, die het rijwiel volstrekt nodig hebben voor uitoefe­ning van hun beroep.
17 augustus. Via koster en politie wordt de in 1940 “vergeten” wapenvoorraad in de St.-Janskerk bij de Ortskommandant ge­meld. Nog dezelfde dag wordt het verroeste en beschimmelde wapentuig weggehaald en de koster en zijn zoon worden in Rot­terdam door de S.O. verhoord. Vier kerkvoogden en een predi­kant worden door de Duitsers vijf dagen te Rotterdam vastgehou­den voor onderzoek, maar vrijgelaten na het bekend worden van de namen der twee Duitse officieren.
De burgemeester roept alle ambtenaren op een politieke vergade­ring bij te wonen in de Schouwburg op 19 augustus, om dan “in vrijheid” een politiek oordeel te kunnen vellen,.
23 augustus. Laatste rit van het zgn. Schoonhovense treintje, daar de rails door de Duitse bezetters worden gevorderd. De eerste rit was op 16 december 1914.
26 augustus. Voor het eerst weer proefalarm met de lucht bescher­mingssirene.
Op Koninginnedag (31 augustus) wordt vuurwerk afgestoken, wat arrestatie van 14 personen tot gevolg heeft.
Sluiting van het zwembad aan de Houtmansgracht.
16 oktober. Paardenmarkt, waarschijnlijk de laatste.
In oktober en november worden de joodse stadgenoten door de Duitse bezetters weggevoerd naar gevangenkampen. De meesten keren nooit meer terug, overleden tengevolge van mishandeling en/of ontbering of directe moord.
De Wehrmachtskommandant in Den Haag berichtte hierover: “Vor allem auch in Gouda werden die Juden beim Abtransport fast regelmässig zum Bahnhof begleitet und in herzlichster Weise, unter Umarmungen und Tränen verabschiedet. In Gouda nahm selbst die Gemeindepolizei teil an diesen Freundschaftsbezeugnungen “.
Bericht van de burgemeester: ,,De Ortskommandant deelt mee, dat legeronderdelen der weermacht niet bevoegd zijn zich tot de burgemeester of de bevolking te wenden voor het verkrijgen van goederen. Zij moeten verwezen worden naar de Ortskommandant, Kattensingel 93”.
Gegadigden worden opgeroepen voor een aanstelling als gemeen­telijke “omroeper” tegen een beloning van f. 1,- tot f. 2,50 per omroep. (De stadsomroeper was iemand die een sterke stem be­zat en na enkele gongslagen mededelingen deed, meestal betref­fende vrijbankvlees na een noodslachting, of waarschuwingen gaf voor de hoge waterstand als de stadsgrachten “geschuurd” werden tijdens hoog water in de IJssel.)
Er komt een verordening over het verstrekken van klompen door de gemeentelijke dienst van steunverlening. Leveranciers moeten hun voorraad opgeven.
In dit jaar en 1943 wordt een aantal als anti-duits bekend staande Gouwenaars door de bezettingsautoriteiten als gijzelaar voor korte of lange tijd geïnterneerd in kampen, zoals “Beekvliet” in St.-Michielsgestel.
In februari worden aan verschillende universiteiten studenten – waaronder ook een aantal uit Gouda afkomstig – als zgn. plu­tocratehzoontjes bij razzia’s opgepakt voor de arbeidsinzet in Duitsland.
 1943 Januari. Twee zware luiklokken van de St.-Janskerk worden door de Duitsers uit de toren gehaald.
Het publiek mag volgens officiële publikatie geen beenderen meer in de vuilnisemmers werpen. Deze moeten evenals aardappelschil­len, groenteafval, soep beentjes enz. worden afgegeven aan de door de gemeente aangewezen schillenophalers, die zich als zo­danig kunnen legitimeren. Zij zorgen voor verzending naar de industrie (Afvalbesluit I en II). 
Het hoofd van een openbare lagere school wordt ontslagen, om­dat hij getrouwd is met een vrouw van “Joodschen bloede”.
Er worden verplichte luchtbeschermingscursussen gegeven. Zich onttrekken aan deelname wordt zwaar gestraft. De oproepings­kaart en het persoonsbewijs moeten als controle worden meege­bracht.
De ijzeren draaibrug over de Kromme Gouwe bij de Wachtelstraat wordt vervangen door de ophaalbrug van de Mallegatsluis.
Het Fonds Goudse Glazen geeft – mede uit antipathie tegen de Duitse bezetting – een koperdiepdrukreproduktie in zwart-wit uit van het portret van prins Willem van Oranje uit glas 25 van de St.-Janskerk.
Bewoners van het “Centraal Tehuis voor Israëlieten in Nederland” aan de Oosthaven worden op 9 april door de Duitse bezetters af­gevoerd naar Westerbork. Geen der bejaarden keert terug. Alleen de directrice overleeft de concentratiekampen.
Sloop van het stoomgemaal van Rijnland aan het eind van de Flu­welensingel.
Tussen 2 en 10 juni moeten alle radiotoestellen ingeleverd worden op het adres IJssellaan 40. De leden van de NSB, het Nederlandse Arbeidsfront en de Nederlandse Volksdienst worden hiervan vrij­gesteld evenals de zgn. sociale voormannen.
Ziekenhuizen kunnen ontheffing van radio-inlevering aanvragen bij de “Auszenstellenleiter der Sicherheitspolizei und des SD”. De burgemeester dringt erop aan de radio’s vooral in te leveren, daar dit strafverlichtend zal werken.
Aan hen die toetreden tot de NSB mag, na een gedaan verzoek en verklaring van de districtsleider der NSB, het radiotoestel worden teruggegeven.
5 juli. Voor het eerst schooldiploma-zwemmen door leerlingen van lagere scholen in het Spaardersbad.
Het commissariaat van politie in Gouda wordt opgeheven. De commissaris wordt in een andere functie overgeplaatst naar Eind­hoven, maar moet na enige tijd onderduiken. Chef wordt een opperluitenant der Staatspolitie.
Augustus. Alle gebrandschilderde ramen van de St.-Janskerk, ondergebracht in boerderijen in de Goudse streek, verhuizen naar de duinen van de Amsterdamse Waterleiding, aangezien de Duit­sers Gouda tot “Stützpunkt” achter de Westwall hebben ver­klaard.
De Prinses Julianaschool wordt omgedoopt tot Juliana van Stol­bergschool. De Da Costakade moet voortaan Javakade heten, aan­gezien Da Costa van joodsen huize was.
12 november. Volgens officiële publikatie zijn de volgende instel­lingen van weldadigheid van de lijst geschrapt:
1.    het Israëlitisch armbestuur;
2.    het Israëlitisch oudemannen- en vrouwenhuis;
3.    de neutrale Vereniging voor kindervoeding;
4.    het Comité RK kindervoeding;
5.    de Israëlitische vereniging “Steun aan doortrekkenden”;
6.    de Vereniging christelijke kindervoeding;
7.    het Fonds voor bijzondere noden.

Een slager aan de Nieuwehaven wordt veroordeeld tot f. 60,- ­boete of twintig dagen hechtenis wegens het toevoegen van aard­appelen aan rauw gehakt.
Beschadigingen door de bevolking aangebracht aan Duitse mili­taire objecten worden tot nu toe door de gemeente bekostigd, maar moeten voortaan door de omwonenden worden betaald. Men lette vooral op de kinderen. Bij herhaling van beschadiging zal de bevolking moeten “posten”.
 1944 Het zwembad aan de Houtmansgracht wordt door de bevolking  gesloopt wegens gebrek aan brandstof.
Opheffing van de functie Hoofd Gemeentelijke Luchtbescher­ming. De luchtbescherming wordt opgedragen aan de korpschef der politie, een nationaal-socialist.
De burgemeester verzoekt alle goedwillenden afstand te doen van wol, katoen of gehaakte bedspreien voor het vervaardigen van kinderkleertjes voor kinderen uit de eigen gemeente.
Er wordt met strenge straffen gedreigd als bij luchtalarm de voor­schriften door de bevolking niet voldoende worden gevolgd. Een en ander laat veel te wensen over.
Ook bij beschadiging of verontreiniging van militaire objecten zullen strenge strafmaatregelen worden genomen.
Het Rode Kruis geeft legitimatiekaartjes uit voor kinderen bene­den 15 jaar. Ze moeten in de Boterhal onder het Stadhuis worden afgehaald.
Op 5 september (,,Dolle Dinsdag”) neemt een aantal NSB’ers en sympathiserende personen, onder wie ook de burgemeester, de benen; sommigen keren na korte tijd, van de schrik bekomen, terug.
In het ressort Ortskommandantur Gouda zijn burgers in afgeslo­ten verdedigingswerken doorgedrongen, met als gevolg ontplof­fingen en doden. Hiertegen wordt gewaarschuwd.
Na de opheffing van de verenigingen van voedselverstrekking aan schoolgaande kinderen (de zgn. papzalen) gaat de gemeente deze taak uitvoeren, in de hoop daarmee het schoolbezoek te bevorde­ren.
Op de Algemene Begraafplaats wordt een urnentuin aangelegd. Kosten f. 150,-. 
Het scheepvaartverkeer in het uitwateringskanaal bij de Juliana­sluis wordt verboden, zelfs voor roeiboten, tot aan de grens van Waddinxveen. Alleen militaire schepen mogen er laden en lossen. (Op deze route lagen munitieschepen.)
De burgemeester deelt mee dat door de bevolking grote schade wordt aangebracht aan bomen en houtgewas. Diefstal van hout en bomen zal door de politie worden vervolgd.
De Duitse militaire autoriteiten zullen streng optreden tegen het onbevoegd omhakken van bomen in de stad, langs openbare wegen of verdedigingswerken.
De Ortskommandantur beveelt: ,,Alle inritten aan verkeerswegen moeten aan de straatzijde open blijven, ook schuren en garages. Met stro-wisschen moeten inritten aangegeven worden, zodat militairen zich kunnen “dekken”.
Bij weigering om de schuren, garages enz. open te houden ten be­hoeve van de Duitse soldaten zal als represaille het woonhuis van de eigenaar in brand worden gestoken.
De inwoners van de gemeente die tijdelijk vertrokken zijn wegens blindgangers (niet ontplofte bommen) kunnen terugkeren, daar ze alle zijn opgeruimd.
Een ten behoeve van het sinds 17 september stakende spoorweg­personeel gehouden (uiteraard illegale) collecte brengt f. 43.000 op.
23 september. Het St.-Jozef paviljoen door de Duitse bezetters ge­vorderd als “Kriegslazarett”.
Vanaf 1 november verschijnt het illegale nieuwsblad “De Vrije Pers” – ontstaan door plaatselijke samenwerking van oudere ille­gale bladen – vrijwel dagelijks; in totaal 113 nummers.
3 en 4 november. Alle autobussen worden door de Duitse bezet­ter gevorderd.
De in 1942 benoemde rector van het gymnasium, een NSB’er, duikt onder. De lessen worden gestaakt. Later wordt deze rector toestemming gegeven toe te treden tot de “Landwacht”, een organisatie die hand- en spandiensten verleent aan de bezetter.
Het gymnasium wordt gesloten, aangezien het gevaar bestaat, dat mannelijke leerlingen boven zestien jaar tijdens razzia’s worden meegenomen.
6 november. Het spoorwegstation N.S. wordt gebombardeerd. Het hoofdgebouw, het seinhuis en enkele loodsen worden geheel verwoest. Ook vallen er bommen op huizen tegenover de sociëteit “Ons Genoegen” en enkele andere panden aan de Boelekade. Er zijn in totaal acht doden en tien gewonden te betreuren.
11 november, zaterdagavond 9 uur. In de donkere en koude St.­Janskerk worden 1200 Nederlanders uit Rotterdam vastgehou­den. Ze zijn door de Duitsers bij razzia’s gepakt voor de verplich­te arbeidsinzet in Duitsland. Door storm en regen hebben ze on­danks honger de weg van 20 km. afgelegd. Om 11 uur komen er nog eens 1200 bij. Op zondagmorgen 12 november om 5 uur be­ginnen ze de tocht naar de “Arbeitseinsatz” in Duitsland. Velen weten onderweg toch nog te ontsnappen.
Bij het bombardement van het St.-Jozefpaviljoen, als Kriegs­lazarett gevorderd, vallen 17 doden.
Het gymnasium moet worden ontruimd om onderdak te verlenen aan het Van Itersonziekenhuis, dat na het bombardement van het St.-Jozefpaviljoen dienst moet doen als lazaret voor Duitse solda­ten. Op het dak wordt een groot rood kruis geschilderd.

Het perron van het station N.S. na het bombardement. Ar­chief “Die Goude”.

Een der laatste illegaal verschenen num­mers van het blad “De Vrije Pers”, ge­drukt bij drukkerij Verzijl aan de Korte Tiendeweg.

Het eerste legaal verschenen nummer – van “De Vrije Pers”.

Winkelpersoneel van Albert Heijn aan de Markt, gereed voor de uitreiking van het Zweedse wittebrood in april 1945. Tussen de broden Zweedse vlag­gen. – Archief “Die Goude”.

Een voedselkonvooi rijdt over de Karne­melksloot Gouda bin­nen. – Foto Studio Baars, Gouda.

“Victory parade” van de Canadese bevrijders op de Markt. – Foto Studio Baars.

 1945 De kerkdienst in de St.-Janskerk op de eerste zondag van het jaar  gaat niet door, daar de stad door de Duitsers is afgezet om arbei­ders te vangen voor de arbeidsinzet in Duitsland. Ze zouden in de kerk een te gemakkelijke prooi vinden. De “oogst” is niet groot: ca. 200 mannen worden gepakt.
Hongerwinter. Er wordt een comité opgericht voor kindervoeding en vervoer. Ook een centrale keuken voor hen die niet meer zelf voor hun voedselvoorziening kunnen zorgen; deze beëindigt zijn werkzaamheden op 23 augustus 1945.
1 februari. In de Boterhal van het stadhuis vindt betaling plaats van door de Duitsers gevorderd textielgoed. Men is verplicht wis­selgeld tot een bedrag van f. 100,-mee te brengen.
Het comité Kindervoeding en -vervoer onderneemt met een trom­melwagen van de gemeentelijke reinigingsdienst een tocht naar Drente, om kinderen onder te brengen bij boeren.
De S.D. vestigt in Gouda een Einsatzkommando.
Meegedeeld wordt dat de woning van iemand die hout steelt of clandestien bomen kapt in brand zal worden gestoken.
Het drinkwaterverbruik moet tot de helft worden beperkt. Er komt een streng verbod op sproeien en straatschrobben. Indien bij controle een kraan blijkt te lekken of door andere oorzaak water wordt verspild, worden allen die op dezelfde leiding aange­sloten zijn, gestraft.
’s Nachts tussen 2 en 4 uur en overdag van 6 tot 9 uur en van 14.30 tot 18.30 uur mag geen drinkwater worden getapt. Over­treding wordt zwaar gestraft.
De geringe hoeveelheid brandhout die de gemeente bezit, wordt verdeeld onder ernstig zieken en hoog bejaarden.
Burgemeester Liera krijgt ontslag als burgemeester wegens benoe­ming tot bestuursraad (Gedeputeerde) van de provincie Gelderland.
Er gaat een spertijd in voor de levering van elektriciteit.
16 februari. B.W.P. Acket tot burgemeester benoemd door de Generalkommissar für Verwaltung und Justiz. Acket was in het begin van de oorlog schrijver 2de klas en lid van de NSB. Tijdens de Duitse bezetting werd hij benoemd tot referendaris, daarna be­noemd (niet gekozen) tot wethouder en vervolgens tot burge­meester. Hij wordt met ingang van 8 mei ontslagen.
Huisdeuren moeten bij luchtalarm open blijven; opdat een ieder schuilplaats kan zoeken.
3 maart. De Goudse brandweer snelt te hulp bij de blussing van de brand na het bombardement van het Bezuidenhoutkwartier in Den Haag.
30 maart. De burgemeester brengt ter kennis dat het onderwijs op alle openbare scholen na Pasen weer wordt hervat.
9 april. Totale stopzetting van de levering van elektriciteit.
Ook de drinkwaterlevering wordt gestopt. Slechts éénmaal per dag wordt per stadswijk 45 minuten druk op de waterleiding ge­geven.
Nog steeds gebruiken de Duitsers de St.-Janstoren als waarnemingspost om het uitwerpen van geallieerde parachutisten te signaleren.
17 april. De rector van het gymnasium laat weten dat hij weer terug is en het gymnasium weer zal gaan leiden. Dit wordt niet aanvaard. Bij de bevrijding wordt hij gearresteerd. Ook vijf lera­ren keren niet terug.
29 april, zondag. De eerste geallieerde vliegtuigen droppen voed­sel. Er worden sorteerploegen gevormd, o.m. in het .pakhuis van ,,De Producent” aan de Wachtelstraat.
Er is in de sigarenfabriek “Montana” aan de IJssellaan een zieken­huis ingericht voor hongeroedeempatiënten. Het wordt half juli weer gesloten.
Mei. Het huisvuil kan nog maar éénmaal per tien dagen worden opgehaald. Het is streng verboden het ergens neer te werpen.
4 mei, vrijdagavond. De radio bericht om kwart voor negen de capitulatie van het Duitse leger in West-Europa met ingang van de volgende dag. De eerste vlaggen verschijnen. Vele Gouwenaars be­geven zich – ondanks de avondklok – naar het centrum, maar worden door de Feldgendarmerie teruggestuurd.
5 mei. Gouda vlagt uitbundig: de capitulatie van het Duitse leger is een feit. Nederland, dus ook Gouda, is weer vrij! Eén Canadese motorrijder “bezet” de stad. Hij rijdt de hele dag rondjes. De eerste geallieerde soldaten arriveren: een RAF-afdeling en kwar­tiermakers van het Canadese Medical Corps. De volgende dag komen verscheidene eenheden van het Canadese leger de stad bevrijden.
Het in Gouda illegaal verschenen blad “De Vrije Pers” verschijnt bij drukkerij Verzijl met het laatste illegale nummer 113! Nr. 114, het eerste legale nummer, is tevens officieel mededelingenblad. “De Vrije Pers” was een produkt van de samenwerking van een aantal ondergrondse bladen.
Na de capitulatie keert mr. dr. K.F.O. James om ca. half tien terug als burgemeester en neemt het bewind weer in handen. Hij wordt begeleid door gewapende leden van de Binnenlandse Strijd· krachten (B.S.) en op het stadhuis met bloemen begroet.
De staf van de B.S. zendt omstreeks 10.00 uur aan de Wehrmachtskommandantur (Oosthaven 53) het volgende schrijven: N.B.S.
Gewest 13      Gouda, den 5 Mai 1945
Herrn Wehrmachtskommandanten in Gouda
Ihnen ist bekannt dass die Kapitu]ation der deutschen Wehrmacht in unsren Händen heute Morgen urn 8 Uhr statgefunden hat. Zur Besprechung mehrerer Angelegenheiten bitten wir Sie um 11.30 Uhr mit uns zusammenzukommen in Hotel “De Zalm”, Markt. 
Nederlandsche Binnenlandsche Strijdkrachten Distrikts-KommandantMajor Schmidt verschijnt en stelt de macht in handen van de Commandant der Binnenlandsche Strijdkrachten.
Gouda is bevrijd!
De staf van de B.S. zetelt in “Arti Legi”, maar verhuist spoedig naar Westhaven 27.
De St.-Janskerk stroomt vol voor een dankdienst. Er zijn onge­veer 3500 mensen aanwezig. Gesproken wordt door ds. J.J. Simon, burgemeester James, ds. F.W.G. Verheul, ds. J.P.C. ten Brink en deken J.F.A. Bots.
Leden van de NSB en een aantal daarmee sympathiserenden wor­den aangehouden en ondergebracht in de “Kaarsenfabriek”.
Het college van burgemeester en wethouders bestaat na de bevrij­ding uit: mr. dr. K.F.O. James, burgemeester, C.H. Koemans, mr. H.P.C.M. de Witt Wijnen en E.A. Polet, wethouders en mevr. J.N. van Dantzig-Melles tijdelijk wethouder.
Eén der zittende wethouders wordt van zijn functie ontheven wegens samenwerking met de N.S.B .-burgemeester. Een aantal ambtenaren wordt geschorst of gestaakt in hun functies op grond van hun houding tijdens de bezetting. Het “Militair Gezag” spreekt direct na de bevrijding veel schorsingen en stakingen uit over hoofdambtenaren, ambtenaren en politiefunctionarissen. Voor een deel van hen volgt ontslag.
De straten krijgen weer de namen van vóór de oorlog. Suriname­straat, Curaçaostraat en Javakade heten weer resp. Koningin Wil­helmina weg, Prinses Julianastraat en Da Costakade.
Rusthuis Juliana van Stolberg wordt weer Huize Juliana en de Juliana van Stolbergschool heet weer Prinses Julianaschool.
De verduisteringsvoorschriften worden vervallen verklaard. Er wordt weer een avondklok ingesteld. Begin juni wordt die opge­heven.
De bevelhebber van het Canadese leger waarschuwt de fietsers de fietspaden te gebruiken en rechts te houden.
8 mei. Het Militair Gezag opent een bureau aan de Oosthaven. Militair commissaris is majoor J .A. Hagendoorn. Het wordt per 1 augustus opgeheven.
British Civil Affairs, town-major R.J .T. Hills, vestigt een bureau in café “Het Schaakbord”, Kleiweg 13. Begin juni wordt dit weer opgeheven.
14 mei. De scholen worden weer geopend.
23 mei. Op het stadhuis wordt geinstalleerd de Goudse commis­sie van Nederlands Volksherstel, met als doel stimulerend en aan­vullend op te treden ter leniging van bestaande materiële- en morele noden.
28 mei. Demonstratie van het Canadese leger. Kort daarna ver­trekken de in Gouda gelegerde Canadezen.
In het gebouw Oosthaven 31 wordt de Politieke Opsporingsdienst gevestigd.
4 juni. De post wordt weer bezorgd.
2 juli. Er wordt weer legaal elektrische stroom geleverd.
De Goudse glazen zijn de oorlog ongeschonden doorgekomen. De drie oudste zijn ter plaatsing in de St.-Janskerk teruggebracht. Op 1 oktober zijn ze geplaatst. De laatste 77 kisten met gebrandschil­derde ramen arriveren op 25 oktober. Burgemeester James stelt voor een glas ter herdenking van de bezetting en bevrijding in de St.-Janskerk te doen plaatsen.
Buurtverenigingen verrijzen als paddestoelen uit de grond en worden gebundeld in een Centrale.
16 juli. De autobusdienst Gouda-Schoonhoven hervat de dienst.
5 augustus. De Binnenlandse Strijdkrachten beschouwen hun taak als geëindigd.
6 augustus. Het treinverkeer komt weer op gang. De busdiensten tussen Gouda en Rotterdam en Den Haag komen te vervallen.
14 augustus. De gaslevering wordt hervat.
Opruiming van Duitse verdedigingswerken en herstel der door en in de oorlog veroorzaakte schade aan waterstaatkundige werken. Het meeste is in 1946 weer hersteld.
14 november. Uit Goudse kerken gestolen klokken komen terug.
Op 23 november houdt de noodgemeenteraad zijn eerste verga­dering. De raad, bestaande uit 25 leden, is gekozen door een kies­college van 75 personen, benoemd door de Commissaris van de Koningin in Zuid-Holland. Op 26 juli wordt een nieuwe gemeen­teraad gekozen, die de tijdelijke gaat vervangen.
Gedurende de bezettingsjaren is een aantal Goudse verzetslieden uit verschillende groeperingen gearresteerd. Sommigen zijn na de bevrijding teruggekeerd, anderen omgekomen in concentratiekampen of, zelfs nog in april 1945, gefusilleerd. Hun namen zijn vastgelegd in het reliëf-monument in de noord-westelijke gevel van het stadhuis.
Aan de Goudsche Courant, die in de bezettingsjaren is blijven ver­schijnen, wordt, zoals aan al deze dagbladen, een verschijningsver­bod opgelegd. Nadat “De Vrije Pers” zijn werkzaamheden heeft beëindigd, wordt zijn taak overgenomen door “Groot Gouda”, dat dagelijks uitkomt. Het eerste nummer verschijnt op 13 augus­tus, het laatste (nr. 259) op 22 juni 1946. Het werk wordt dan overgedragen aan de Goudsche Courant, die sinds eind april weer mag verschijnen.
22 december. Het na het bombardement van 6 november 1944 uitgebrande stationsgebouw is gerestaureerd en wordt weer in ge­bruik genomen.
Gouda helpt de zwaar getroffen Limburgse stad Venlo met geld en goederen. 
 1946 6 mei. Aanvang van de laatste herplaatsingen van de glazen in de  St.-Janskerk.
De sociëteit “Vredebest” aan de Kattensingel wordt afgebroken voor een doorgangsweg – ter herinnering eraan ook “Vredebest” genoemd – naar het station N .S.
Opheffing van de tol bij de Haastrechtse brug.
Twee grote luiklokken uit de toren van de St.-Janskerk worden in Hamburg teruggevonden en op transport naar Gouda gesteld.
Op 1 april begint het Tribunaal dat in Gouda zal oordelen over politieke delinquenten, zijn werkzaamheden; de eerste zitting heeft plaats op 29 april.
Door gebrek aan straatklinkers kunnen slechts drie straten van een nieuw wegdek worden voorzien.
Aan de firma Hooimeijer & Bik wordt vergunning verleend tot exploitatie van een stadsautobusdienst. 
1947 21 januari. Alle ge brandschilderde ramen zijn nu weer in de St.­Janskerk geplaatst.
Het Stedelijk Museum wordt in het Catharina-Gasthuis gevestigd.
23 juli. Bij raadsbesluit wordt aan het gymnasium de naam ,,Coornhert-Gymnasium” gegeven.
In de St.-Janskerk wordt glas 28a geplaatst, het Bevrijdingsglas. Glazenier: Charles Eyck te Valkenburg: schenkers: Goudse inge­zetenen en “Vrienden van de Goudse Glazen”.
Begin van de grote stadhuisrestauratie. Voltooid in 1952. 
1948 18 januari. Opheffing van de tol aan de Bodegraafsestraatweg.
4 mei. Aan de noordwestzijde van het stadhuis wordt een 5½ meter hoog monument geplaatst naar een ontwerp van prof. L.O. Wenckebäch, voorstellende Sint-Joris en de draak, als herinnering aan de gevallen Goudse oorlogsslachtoffers.

In de Westelijke zijgevel van het Goudse stadhuis aangebracht oorlogsmonument: St.-Joris doodt de draak. Foto Hekker, Gouda.

1949 15 april. De molen “De Korenbloem” aan de Verlorenkost door brand verwoest.
Het busstation aan Achter de Waag wordt opgeheven en verplaatst naar het Stationsplein.
Het Zeekadetkorps “Gouda” wordt opgericht.
Het St.-Antoniuscollege begint zijn lessen, aanvankelijk in het ge­bouw van de Gemeentelijke Middelbare Handelsavondschool aan het Paradijs nr. 5.
1950 21 juni. Verkoop van de joodse synagoge (sjoel) op de Turfmarkt aan de Vrije Evangelische Gemeente.
Op de hoek Oosthaven/Lange Noodgodssteeg wordt het pand van de likeur- en wijnhandel A. van Meurs afgebroken in verband met het doortrekken van de rooilijn.
4 oktober. De commissaris der Koningin in Zuid-Holland, mr. L.A. Kesper, zoon van wijlen dr. L.A. Kesper en oud-leerling van de school, legt de eerste steen voor de nieuwbouw van het Coornhert-Gymnasium.
Sinds dit jaar wordt elke zomer de Goudse Vee- en Kaastentoon­stelling (GOVEKA) gehouden.
1951 Opening van de Chirurgijnskamer in het Gemeentelijk Museum.
De stichting “Gouda Week” wordt op 21 december opgericht en verzorgt sindsdien o.m. de organisatie van de kermis.
1952 Opening van het Coornhert Gymnasium aan de Nansenstraat.
18 juli. Inwijding van het gerestaureerde stadhuis door H.M. Konin­gin Juliana.
September. Opening van het Christelijk Lyceum, aanvankelijk ge­vestigd in een schoolgebouw aan de Geuzenstraat. 
1953 Na de watersnood van 31 januari worden alle grote bomen langs Schielands Hoge Zeedijk gekapt wegens gevaar voor dijkbreuk.
2 juli. Het gebouw van het voormalig “Centraal Tehuis voor Israë­lieten in Nederland” wordt eigendom van de Ned. Hervormde Ge­meente en krijgt de naam “De Haven”.
De restauratie van de St.-Janskerk na 55 jaar.beëindigd.
1954 Demping. van het grachtje van Achter de Vism.arkt en de Naaier­sfraat.
De Amsterdamsche sluis tegenover de Turfmarkt wordt buiten gebruik gesteld.
Verplaatsing van de Gemeente-apotheek naar Oosthaven 68, het huis genaamd “De Sterke Samson”. Thans is hier de G.G.D. gevestigd.
Afbraak van de Avondschool voor ambachtslieden aan de Hout­mansgracht ten behoeve van de bouw van een nieuw politiebureau.
1955 Oprichting van het kunstcentrum “Burgvliet”, in “Het Schaak­bord”.
Afbraak van de Haastrechtse brug, de “Tolbrug”, bij Stolwijker­sluis.
Aanvang van de stadsuitbouw Gouda-Noord.
1956 Restauratie van de Waag, gebouwd door Pieter Post in 1668-1671.  Voltooid in 1959.
De Noorse stad Kongsberg schenkt voortaan jaarlijks aan Gouda een sparreboom, die in de Kersttijd – met als hoogtepunt de zgn. Kaarsjesavond – op het Marktplein voor het stadhuis in feeste­lijke verlichting prijkt, de eerste maal op 18 december 1956.
1957 De St.-Joostkapel, de lutherse kerk aan de Lage Gouwe, wordt gerestaureerd.
Ingebruikneming van het politiebureau aan de Houtmansgracht.
1959 Op 21 februari neemt het Algemeen Afdelingsziekenfonds (A.A.Z.), samenvoeging van de zgn. doktersfondsen uit Gouda en de regio, een gebouw aan het Regentesseplantsoen in gebruik.
1 december. Van ’t Hof Makelaardij opgericht. 
1960 Stadsuitbouw met de wijken Vreewijk, Achterwillens en Ooster­wei.
31 mei. Gouda telt nog maar 60 joodse ingezetenen.
Demping van de Raamgracht in dit en het volgende jaar. 
1961 Het Hofje van Buytenwech aan de Nobelstraat, in de volksmond ,,Klopjeserf’ en “Roomse hofje” genoemd, wordt gesloopt.  
1962 De “Armenkerk” ( ook: ,,Kleine Kerk”) aan de Peperstraat als pakhuis verkocht.
Het gebouw “Calvijn” achter het Admiraalshuis aan de Turf­markt 142 in gebruik als kerkgebouw van de Gereformeerde Kerk onderhoudende artikel 31; tot 1974. 
1963 Bouw van de Pauluskerk van de Ned. Hervormde Gemeente. 
1964 18 juni. Koningin Juliana bezoekt Gouda en onthult aan de Dunantsingel/hoek Bernadottelaan het beeld voorstellende “De Ontheemden” naar een ontwerp van de Amerikaanse beeldhou­wer Albert Stewart.
Verplaatsing van tiet Lazaruspoortje naar de museumtuin aan Achter de Kerk.
Begin van de omvangrijke restauratie van de St.-Janskerk.
1 augustus. Er wordt een aanvang gemaakt met de sloop van de Kleiwegkerk.
Belangrijke wijziging van de stadsgrenzen. Er komt 700 ha grond­gebied bij Gouda ten koste van Waddinxveen, Reeuwijk, Haas­trecht, Stolwijk, Gouderak en Moordrecht. De gehele bodemop­pervlakte van Gouda is nu 1619 ha. Ten tijde van het verkrijgen der stadsrechten (1272) was het rechtsgebied 200 morgen, d.i. 170 ha groot.
Burgemeester James, die de pensioengerechtigde leeftijd bereikt, treedt af als zodanig en vestigt zich in Amerongen. Hij wordt 1 maart 1965 opgevolgd door mr. R.M. van Reenen, wethouder van ‘s-Gravenhage.
 

Het Hofje van Buyten­wech, het zogenaamde Roomse Hofje, aan de Raam. – Archief “Die Goude”.

1965 Wegens bouwvalligheid wqrdt het hofje “Het Hartenerf” aan de Nieuwehaven gesloopt en het poortje ervan overgebracht naar de Peperstraat bij de achteringang van apotheek Paris.
De groenteveiling wordt van de Bodegraafsestraatweg verplaatst naar grondgebied van Zevenhuizen. 
1968 Afbraak van huizen aan de Houtmansgracht.
13 mei. Er wordt een begin gemaakt met de bouw van wijk Bloe­mendaal: o.m. 6500 huizen, 11 basisscholen en 12 kleuterscho­len. Tot nu toe de grootste stadsuitbreiding.
Vestiging van de Territoriaal Bevelhebber Holland-West in Gouda. Ingebruikneming van de Prins Willem Alexanderkazerne. Gouda is weer garnizoensstad.
Burgemeester Van Reenen overlijdt na een langdurige ziekte en wordt op 16 juni opgevolgd door mr. P. van Dijke, gemeente­secretaris van Utrecht.
Restauratie van het Weeshuis aan de Spieringstraat.
1970 24 juni. Het Diaconessenhuis “De Wijk” verhuist van de Westhaven naar de Bleulandweg en gaat samenwerken met het Van Itersonziekenhuis in het Bleulandziekenhuis. De verhuizing draagt de naam “Klaar Over”.
1971 Aan de Dunantsingel wordt de Vredeskerk gebouwd voor de Hervormde en de Gereformeerde Kerk. 
1972 Maart. Sloop van het Van Itersonziekenhuis aan de De la Reylaan.
Boµw van het kantongerecht aan de Oosthaven.
De Korte Groenendaal wordt voetgangersgebied, het eerste in Gouda.
Gouda 700 jaar stad. Het eeuwfeest wordt gedurende de gehele zomer op luisterrijke wijze gevierd.
Het veerpontje over de Turfsingel tussen Veerstal en Vlaming­straat wordt vervangen door de “Guldenbrug”, gebouwd door de firma Nederhorst (die dit jaar haar 100-jarig bestaan viert), en door de stad overgenomen voor het symbolische bedrag van één gulden.
Restauratie van de Agnietenkapel. Voltooid in 1975. Aan de voorzijde worden op een diepte van 80 cm. resten van verfovens gevonden.  
1973 De Openbare Leeszaal en Bibliotheek wordt ondergebracht in het gerestaureerde voormalige “Wees- en Aelmoezeniershuis” aan de Spieringstraat.
Restauratie van het Steenhouwersgildehuisje, Naaierstraat 6, door de vereniging “Hendrik de Keyser”. In huidige vorm gebouwd in 1498.
Burgemeester Van Dijke wordt met ingang van 1 augustus secre­taris-generaal van het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Hij wordt opgevolgd door Chr. van Hofwegen, burgemeester van Sliedrecht, op 16 januari 1916 geboren te Gouda. 
1974 3 mei. De 50-duizendste inwoner van Gouda geboren.
De Goudse kermis komt na dertig jaar weer terug op de Markt.
De Gereformeerde Kerk Vrij gemaakt verhuist van Turfmarkt 142 naar een nieuw kerkgebouw, Lekkenburg 148.  
1975 Plaatsing van het koororgel in de St.-Janskerk, gebouwd door de firma Ernst Leeflang te Apeldoorn.
GERAADPLEEGDE BRONNEN
Analytische verslagen gemeenteraad Gouda 1939-1941.
Archief Post- en Telegraafkantoor Gouda.
Bijdragen Oudheidkundige Kring Die Goude” nrs. 1-6, 1934-1949. – Gouda.
Bik, J.G.W.F., 1955. Vijf eeuwen “medisch leven in de stede van der Goude. -Bijdragen “Die Goude”, nr. 8. Gouda-Assen.
Dolder-De Wit, H.A. van, 1980. 1981. Gouda in oude ansichten nrs. 2 en 3. -Zalt­bommel.
Gemeenteblad Gouda 1941-1954.
Geselschap, J.E.J., 1963. Burgemeesters van Gouda. -Bijdragen Die·Goude” nr. 12.Gouda.
Gouda zeven eeuwen stad. Hoofdstukken uit de geschiedenis van Gouda, 1972. Bij­dragen “Die Goude” nr. 15. Gouda.
Grendel, E., 1979. Van gasthuisapotheek tot museurriapotheek. -Alphen aan den Rijn.
Groot Gouda, Algemeen Nieuwsblad (later Dagblad) voor Gouda en Omstreken, 13 augustus 1945 -22 juni 1946. -Gouda.
Jong, Th. {= M.G.C.J.) de, 1979. Gouda anders bekeken. – Gouda.
Jong, Th. {= M. G.C.J.) de, W. Post en G. de Klerk, 1977. Goudse gevelstenen. – Gouda.
Kesper, L.A., 1964. Uit de geschiedenis van het·stedelijk Coornhert-Gymnasium. –
Bijdrage_n “Die Goude” nr. 15 (herdruk uit ·1890). Gouda.
Lafeber, A.P.M., en L.B. Korstanje, 1967. Het dialect van Gouda. -Bijdragen “Die Goude”, nr. 14. Gouda.
Muylwijk, P.D., 1948. Een paar belangrijke eeuwen uit Gouda’s historie. – Gouda. De Vrije Pers, nrs. 113-192, 5 mei -11 augustus 1945.-Gouda.
Pot, G.J.J., 1923. Geillustreerde gids voor Gouda. -Gouda.
Rijksen, A .A.J., 194 7. Gespiegeld in kerkeglas. -Lochem.
Runge, H.C., 1980. 350 jaar Lutherse Kerk te Gouda. -Manuscript.
Scheygrond, A., 1979. Goudsche straatnamen. -Bijdragen “Die Goude” nr. 17.
Gouda-Alphen aan den Rijn.
Scheygrond, A., 1981. De namen der Goudse straten, wijken, bruggen, sluizen, waterlopen en poorten. -Bijdragen Die Goude” nr. 18. Gouda-Alphen aan den Rijn. ”
Schouten, J., 1977. Gouda door de eeuwen. -Alphen aan den Rijn.
Schouten, J., 1977. Gouda van sluis tot sluis. De geschiedenis van Gouda in de negentiende eeuw. – Den Haag.
Schouten, J., 1980. Wie waren zij? Een reeks van Goudse mannen en vrouwen, die men niet mag vergeten. -Alphen aan den Rijn.
Schouten, J., en B. de Wit, 1976. Een monument vol monumenten. Met drie hand­wijzers: Gouda. de stad; Gouda. de St. Jan; Gouda. het museum. – Utrecht.
Schouten, J., en T. Sterenborg, 1979. De St.-Jan en de Goudse Glazen.- Gouda.
Smit, J., 1957. Een regentendagboek uit de achttiende eeuw. -Bijdragen “Die
Goude” nr. 10. Gouda-Assen.
Het stadhuis van Gouda, 1952. -Bijdragen “Die Goude” nr. 7. Gouda.
Sterenborg, T., 1980. De restauratie van de Sint-Janskerk te Gouda 1684-1980. –
Gouda-Alphen aan den Rijn.
Taal, J., 194 7. Honderd jaar uit de Goudse geschiedenis (1500-1600). – Gouda.
Taal, J., 1960. De Goudse kloosters in de Middeleeuwen. -Bijdragen “Die Goude” nr. 11. Gouda.
Veerman, W., 1976. Gouda in oude ansichten (1). -Zaltbommel.
Zonruiter, P.J., en Ch. Kemper, 1972. Ken uw buren van A tot Z. -Alphen aan den Rijn.
Zuijderhoudt-Hulst, W.A., 1976. Geschiedenis van de Goudse Librije gedurende het verblijf in de St.-Janskerk te Gouda. -Bijdragen “Die Goude” nr. 16. Gouda.